Toshkent farmatsevtika instituti
va u m u m iy ta ’sir o 'tk a z ish d a fo y d a la n ish im k o n in i b erad i
Download 24 Kb. Pdf ko'rish
|
va u m u m iy ta ’sir o 'tk a z ish d a fo y d a la n ish im k o n in i b erad i. 14.5. Mikroto'Iqinli terapiya apparatlari M ik ro to 'lq in li tera p iy a apparatlari turli m iq d o rd a g i elek tr m agn it to 'lq in la r b ilan d a v o la sh d a ishlatiladi. Nurlash organizm to'qim alarida issiqlik samaradorligini vujudga keltiradigan elektr m agn it to 'lq in larin in g yo'naltirilgan o q im i b ilan turli shakl va m iq d ord a n urlagichlar yord am id a am a lg a o sh irilad i. M ik ro to 'lq in la r ta ’sirida to 'q im a la r d a fizik -k im y o v iy jaray on la r, k a p illa r q o n a y la n is h n in g k u c h a y is h i, to 'q im a m e m b r a n a la r i o 'tk a z u v c h a n lig in in g o rtish i so d ir b o 'la d i, bu esa to 'q im a la r d a a lm a sh in u v jarayon larin in g rag'b atlan ish iga yord a m b era d i. Y u q ori ch a sto ta li elek tr m a g n it tebranish lar b ila n d a vo lash periferik nervlar, o y o q -q o 'lla r va um urtqa p o g 'o n asin in g revm atoid a r tr it, d e g e n e r a t iv - d is t r o f lk , L O R , a y o l j in s iy a ’z o la r n in g y allig'la n ish i kasalliklari p ay tid a tayin lanad i. D a v o la s h u c h u n “ L u c h - 5 8 ” , “ L u c h - 5 8 - 1 ” , “ L u c h - 2 ,3 ” apparatlaridan foyd alan ilad i. “ L u c h - 5 8 - 1“ — sta tsio n a r apparati b o 'lib , m a k sim a l c h iq is h q u w a ti 150 W , elek tr m a g n it to 'lq in la ri u zu n ligi 1 2 ,6 sm b o 'lg a n generatordir. Apparat to'p lam iga silindrsim on 3 ta nurlagich va bitta to 'g 'r i b urch akli n urlagich kiradi. V azn i 90 kg. “ L u c h - 2 ” a p p a r a ti k o n t a k t u s lu b iy o ti b o 'y i c h a m ik r o - to 'lq in la rn i b ad a n n in g u n c h a lik k atta b o 'lm a g a n jo y la r ig a t a ’sir o'tkazishga m o'ljailangan. C h iqish q u w a ti 2 ,5 —23 W b o 'lg a n m etall q o b iq q a o 'm a tilg a n p o rta tiv apparatdir. A pparat to 'p la m ig a 5 ta n u rlagich kiradi: 3 tasi silin d ir ik — tashqi ta ’sir u c h u n , 2 ta — b o 'sh liq ichi: vaginal va rektal nurlagichlar. A pparat n u r la g ic h la r bilan birga 10,5 kg og'irlikda va b em or to'shagi oldida va uyda yordam k o'rsatishda ishlatiladi. 256 D arsonvalizatsiya — davolash m aq sad id a im pulsli, k ichik kuch (0 ,0 1 5 —0 ,0 2 m A ) va yu qori k u ch lan ish (2 0 k A g ach a ) razryadini q o ‘llash. U sh b u u suln i 1892 yilda fransuz fizigi, fiziologi va sh ifokor D ° A rso n val ta k lif q ilgan v a u n in g n o m i b ilan atalgan. T oklar harakati m ex a n izm i asosid a reflek tor hodisalari yo ta d i. T e r i y o k i s h il l i q p a r d a n in g r e s e p to r la r ig a m a h a lliy t a ’s ir o ‘tk azgan d a b u ta k lif san ch ish lar yok i jizilla tish sezg isin i y u zaga chiqaradi va b utun organizm ga refleks kabi ta ’sir qilib, ichki a ’zolar v a tizim la r n in g ja v o b m u n o sa b a tin i k eltirib chiqaradi. M a h a lliy d a rson v alizatsiya n erv oxirlari ta ’sirch an lig in i pasaytirib, o g'riq n i q old irad i, q ic h im a g a qarshi ta ’s im i vujudga keltiradi. D ° A rsonval to k la m in g issiq h arak ati deyarli ifo d a to p m a y d i, ch u n k i to k n in g k ich ik k u c h i b ila n izo h la n a d i. D a r s o n v a lla s h t ir is h t o m ir la m i n g v a r ik o z k e n g a y g a n d a , R e y n o r k a sa llig in in g b o sh la n g ‘ic h p a y tid a , g ip erto n ik k asallik , quruq e k z e m a , teri q ic h im a si, so c h la r to 'k ilg a n d a , p a r o d o n to z , surunkali g in g iv it p a y tid a va h o k a z o la r d a tayin lan ad i. M ah alliy darsonvallashtirishda im p u lslam i 110 k H z m iq dorida b erad igan “ I s k r a -1 ” ap p arati y u q ori c h a s to ta li im p u ls to k la r m a n b a y i b o ‘lib x iz m a t q ilad i, m o d ella sh tiru v ch i im p u lsla m in g yu rish c h a s to ta s i s e k u n d ig a 5 0 , d a v o m li im p u lsd a 1 10 m k s. A p p arat p o rta tiv (v a z n i 9 kg, hajm i 4 3 0 x 3 9 7 x 1 5 5 m m ), ishlash p a y tid a ap p arat ta g u stu n b o 'la d ig a n tu tq ic h -ta y a n c h g a ega . A pparat ja m la m a sig a sh ish a d an ta y yorlagan 6 ta va k u u m elek trod kiradi: g u ltojli — k a lla n in g so c h li q ism ig a t a ’sir q ilish u ch u n ; q u b b a sim o n — b u ru n , tash q i esh itish y o ‘li u ch u n ; silin d rsim o n — q in v a ich a k u c h u n q o ‘z iq o r in sim o n — b a d a n n in g teri sa th ig a t a ’sir o 'tk a zish u ch u n . 14.7. Ultratovush apparatlar C h a s to ta la r i 2 0 k H z d a n y u q o r i ta r a n g m u h it m e x a n ik te b r a n is h la r in i d a v o la s h m a q s a d id a q o 'l l a n is h i u ltra to v u sh terapiyasi d eyiladi. D avolash m aqsadlarida k o 'p in ch a t o ‘lq in lam in g 14.6. Darsonvalizatsiya apparatlari 257 u zu nligi in so n organ izm i to 'q im a la rid a ta x m in a n 2 m m ga te n g b o 'lib , in so n tanasi hajm iga q iy o sa n ju d a k ichik m iq d o rn i tashkil q ilad igan 88 k H z ultratovush ch a sto ta sid a n fo y d a la n ila d i. B u n d a m u ta n o sib lik d a ultra tovu sh to 'lq in la ri tan ad a, xu dd i n oo rga n ik m u h itd agi kabi tarqaladi. U ltr a to v u sh y a llig 'la n is h g a q a rsh i, o g 'r iq n i q o ld ir u v c h i, su ru vch i, d esen sib iliza tsio n t a ’sir ko'rsatad i. U n in g y ord a m id a t o 'q im a l a r g a d o r i m o d d a la m i y u b o r is h m u m k in , b u e s a ultrafonoforez deb ataladi. H ozirg i vaqtda k o ‘proq y o d , kalsiy, kaliy, fosfor, an algin , tib b iy ish q or, g id o k o rtizo n u ltra fo n o fo rezi q o'llan ilm oq d a. U ltratov u sh n in g q o 'lla n ilish i d eform atsiya b eru vch i artrozlar, p o lia r t r it la r , g lo g a lg iy a p a y t id a y u z s o h a s in i n g s u r u n k a li yalligM anishi xastaliklari, tirtiq lar, q o ‘sh ilm a b o 'g 'in la r , x ey lit naytida am alga oshiriladi. B osh va orqa m iy a , o s h q o z o n n in g yarasi, o g 'iz , yurak, o 'p k a , jin siy b ezlar, h o m ila d o r b a c h a d o n b o 'sh lig 'in in g sh illiq pardasi so h asig a ultratovush orqali t a ’sir o 'tk a zish m u m k in em a s. H o z ir g i v a q td a d a v o la s h a m a l iy o t i d a u lt r a t e r a p e v t ik ap p aratla rn in g bir n e c h ta turlari tarqalgan: sta tsio n a r U T S -1 , U T S - l m va p o rta tiv U T P -1 : U T P - 3 M , U Z - T 5 , U Z T - 1 0 1 , U Z T - 1 0 2 , U Z T -1 0 3 , U Z T - 1 0 4 U Z T -3 1 , L O R -1 A , L O R -3 . B arch a apparatlar yuqori ch a sto ta li elek tr te b r a n ish la m in g m eta ll yoki plastm assa qobiqqa o'm a tilg a n generatoridan va p ezo e le m en tli u ltratovu sh nurlagich (vibrator) d a n iborat. U ltratovu sh n urlagich g e n e r a t o r g a u la n g a n . F o y d a la n is h d a a p p a r a tla r s h t e p s e l rozetkasidan 1 — 1,5 m va b em ord an salkam 1 m uzoqda o 'm a tila d i. U ltr a to v u sh U Z T a p p a r a ti (6 0 -ra sm ) ni 4 ta m o d ifik atsiyad a ishlab chiqarishadi: U Z T -1 0 1 — u m u m iy fizioterapiya va nevralgiya uchun; U Z T -2 — sto m a to lo g iy a u c h u n ; U Z T - 1 0 3 — u r o lo g iy a uchun; U Z T -1 0 4 — o fta lm o lo g iy a u ch un tayyorlangan. 60-rasm. UZT-101 apparati. 258 M azk u r apparatlarning elek tro n b lok i unifikatsiya q ilin g a n , b a rch a m o d ellar oM cham lari 3 4 1 x 2 9 0 x 1 4 2 m m , o g ‘irligi 10 kg boM gan b itta q o b iq d a ta y y o r la n a d i. U la r b ir -b irid a n n u r la t- k ich larn in g turli to 'p la m la ri b ila n farqlanadi. U ltra to v u sh terap iya u c h u n U Z T -3 1 apparati ak u sh erlik - g i n e k o l o g i k k a s a llik la r n i d a v o la s h g a m o M ja lla n g a n , le k in otolarin gologiya, stom atolog iya, d erm atologiyad a ham qoMlaniladi. 14.8. Aerozolterapiya apparatlari A erozo ltera p iy a h avod a s o c h ilib yotgan juda m ayd a qattiq k u k u n sim o n zarralar yok i su yuq dori m o d d a la m i nafas o lish yoMi orqali organ izm ga yuborishdir. D o r i a erozollar, b u — q attiq y o k i suyuq d o ri-v o sita la rin in g h a v o d a yoki k islorod d a to rtilgan zarralarini y ig 'u v c h i tizim lard ir. A e ro zo lla r nafas yoMlariga b orib , o rg a n izm funksiyasiga sh illiq bronxlar va b ron xiol reseptorlari orqali asab-refleks ta ’sir o ‘tkazadi. A erozollar tarkibidagi dori preparatlar shilim shiq parda orqali qonga boradi va butun organ izm ga tarqaladi. Dispersligi darajasiga ko'ra, aerozollar yuqori va past dispersli aerozollarga boMinadi. Yuqori dispersli aerozollar nafas o lgan d a esa yuqori nafas yo'llari — traxeya, to m o q , og 'iz bo'shligMda qayd etiladi. A ero zo lla m in g h avo m u h itid a barqarorligini osh irish , ularning sh illiq teri sathida ch o 'k ish in i k u ch aytirish u ch u n a ero zo lla r elek tr to k i b ilan zaryadlan adi. B u n d a y a er o zo lla r elektr aerozollar deb atala d i, ularning sam aradorligi a er o zo lla rn ik id a n yu qori boMadi. Ingalatsiyalar 5 tu ig a boMinadi: issiq-nam, bug'li, moyli, nam, kukunlar ingalatsiyasi. Issiq-nam ingalatsiya — turli dori vosita eritm alari va m a ’danli su vlardan foyd ala n ila d ig a n k en g tarqalgan in galatsiyalar turidir. q u lay harorat 38°— 42°C . B itta in galatsiyaga 2 5 — 2 5 0 m l eritm a sarflan ad i, m u olaja d a v o m iy lig i 10 d aq iq ad an ortm a yd i. Bug'li ingalatsiyalar — u la r n i ta y y o r la sh u c h u n y e n g il b u g'lan a d igan d ori-vositalari (e k v a lip t m o y i, m e n to l) ish la tila d i. M u olaja d av o m iy lig i 7 d aqiqa. 259 Moyli ingalatsiyalar — ular u ch u n o ‘pkaga y en g il so'riladigan yog'lard an fo y d a la n ila d i (s h a fto li, y a lp iz , a n is, v a z e lin , b a liq yog'lari). Bitta ingalatsiyaga 0 ,5 m l yog' yoki m oyli eritm a sarflanadi. M uolaja d avom iyligi 5 d aqiq adan osh m ayd i. Xona harorati ingatatsiyalari — (n a m aerozollar): aerozollar va fe r m e n tla m in g e le k tr o a e r o z o lla r in i, a n tib io tik la r , g o r m o n la r , fitonsidlam i yuborish u ch u n foydalaniladi. B itta ingalatsiyaga 2— 5 m l eritm a sarflanadi. M uolaja davom iyligi 15 daqiqani tashkil etadi. Kukunlar ingalatsiyasi k am d an kam ish latila d i. C h a n g la tish u ch u n kukun s o c h q ic h ish latila d i. N a fa s b ila n birga k u k u n sim o n su lfa m id la r , a n t ib io tik la r , a lle r g iy a g a q a rsh i d o r i- v o s it a la r , to m ir la m i toraytirad igan va b o sh q a preparatlar o lin a d i. A e r o z o l t e r a p iy a b u r u n , t o m o q , h i q i l d o q , t r a x e y a v a b ro n x la m in g sh illiq p ard asin i, p n e v m o n iy a , b ro n x ia l a stm a , a n g in a , su r u n k a li t o n z i l i t p a y tid a v a b o s h q a o 't k ir su r u n k a li k asalliklarda tayin lanad i. A e r o z o l va elek tr a e r o z o l terap iya u c h u n y o p iq h a m d a o c h iq b ir n e c h a turdagi ap paratlar ishlatilad i. “ P A I -1 ” — y o p iq tu rd agi apparat (p orta tiv a e r o z o l in g a la - to r ), suyuq dori m od d alar, yog'lar, kukunlar b ilan a e r o z o l terapiya q ilish ga m o'ljailan gan . “ I P - 2 ” — b u g 'li in g a la to r (6 1 -r a sm ), p o rta tiv ap parat, suyuq d ori m o d d alar eritm alarin i in galatsiya q ilish ga m o 'lja ila n g a n . 61-rasm. Elektrisituvchi bug'li ingalator. 260 B u g 4 q u w a ti 2 2 0 W (tarm oq k u ch lan ish i 22 0 V ) suv eritm asi id ish ga so lin a d i, u n d a n ejek tor (p u lverizato r) yo rd am id a a er o zo l sh ish a naych aga q u yilad i, n a y ch a d a n esa m ijo z o ‘sha a er o zo ln i nafas b ila n birga o la d i. U n d a aerozo lla rn in g h o sil boMishi bug' tizg in i yord am id a borad i. In g a la to m in g u nu m d orligi 1 d aq iq ad a 0 ,3 g su yuqlikni sep ish d a n iboratdir. “Aerozol P -2 ” — p o rtativ, a er o zo lla r gen eratori, yu qori va past dispersli a erozollar, su yuq dori m od d ala r elek tr aerozo lla rin i o lish ga h am d a ingalatsiya qilishga moMjallangan. B oshqaruv b lok i, s e p g ic h , ta la m , tu ta s h tir u v c h i u stu n la r d a n ib o r a t, a e r o z o l zarralarin i in d u k tiv za r y a d k a b ila n se p ish u c h u n p n e v m a tik q urilm aga ega. “A erozol V - l ” — a ero zo lla r in galatori, universal, issiq-hoM in g a la tsiy a va su y u q er itm a la r h a m d a k u k u n sim o n m o d d a la r in galatsiyasin i am alga o sh irish ga m oM jallangan. O ch iq turdagi asb ob lar sirasiga ingalatsiyasi x o n a si kiradi. M a x su s jih o z la n g a n x o n a h a v o sin i d ori a er o zo lla r b ila n t o ‘y in ti- rishga m oM jallangan. 62-rasm. Ingalatsiya xonasi. 261 E le k tr aerozol terapiya uchun “G E K -1 ” a p p arati y o rd a m id a x o n a h a v o si aerozollar b ila n t o ‘yintirilad i; gu ru h iy d a vo lash g a m o 'lja ila n g a n . Ingalatsiyalar m axsu s x o n a d a am alga osh irilad i. In galatsiyalarda h avo h arorati 18— 2 0°C da saq lan ad i. A e r o z o l terapiya m uolajalari ovqat qabul qilinganidan 1— 1,5 soatd an s o ‘ng o ‘tkaziladi. B em o r o'tirgan h o ld a respirator orqali a e r o zo ln i nafas o lish y o ‘li orq ali qabul q ilad i. M u olaja d a v o m iy lig i 20 v a u n d an ortiq daqiqa davom ida olib boriladi. M uolajalar har kuni yoki kunora am alga oshiriladi. In g a la tsiya xo n a si (6 2 -r a sm ) — yakka tartibdagi in ga la tsiy a - larga m o'ljailangan, oldinga keskin surilgan teshikli ja v o n ch a b o'lib , b osh q arish p a n eliga ega. T o 'p la m d a in gala tsion b o sh c h a la r va ay la n u v ch i kursi yetk azib b erila d i. A sb o b n in g v a zn i 100 kg. 14.9. Nur bilan davolash apparatlari N u r b ilan d avolash — o r g a n izm g a in fraq izil, u ltrab in afsh a va lazerli n u r la n ish la m in g m iq d o rla n g a n ta ’sir o 'tk a z ish id a n iborat fizio te ra p iy a usulidir. N u r ch iq a rish n in g b io lo g ik ta ’siri u n in g to 'q im a la rg a sin gish darajasiga b og'liq . T o 'lq in q a n c h a lik u zu n b o 'lsa , n u rlan ish t a ’siri sh u n c h a lik k u ch li b o 'la d i. In fraq izil nurlar to 'q im a la r ic h ig a 2 — 3 sm kirib borad i, k o 'rin ad igan n u r 1 sm g a ch a , u ltrab in afsh a nurlar 0 — 1 m m g a ch a sin gad i. N u r b ilan davolash u ch u n n urlan ish nin g turli m an b alari ishlab ch iq arilad i: infraqizil nurlar m an b alari b o 'lg a n lam p alar, nur — issiq lik nur tarqatish u c h u n la m p alar va u ltrab inafsh a nurlash u ch u n lam palar. Infraqizil nurlatkich (6 3 -ra sm ) b e m o r tan asin in g q iy osa n katta so h a la rin i d avolash m aq sa d id a isitish ga m o 'lja ilan ga n . In fraq izil n u rla sh n in g terap evtik q o 'lla n ish so h a si y eta rlich a q a m ro vli. U y ir in g s iz su ru n k a li y a llig 'la n g a n m a h a lliy ja r a y o n la r d a , sh u ju m la d a n ich ki a ’zola rd a , kuyish va sovu q u rishlarda, y o m o n b ita d ig a n yaralar va y a zv a la rd a , turli q o 'sh m a b o g 'la m la r va q o 'sh ilm a o'sish lard a, m io zitla r , n evralgiya, su y a k -m u sh a k tiz im i oq ib atlarid a ko'rsatilgan. 262 63-rasm. Kursi ustida turuvchi infraqizil nurlatkich. S a n o a td a q u w a ti 300 W li sp ir a lsim o n isitish e le m e n tig a eg a , L IK -5 sh ta tiv id a in fraq izil n urlar la m p a si ishlab ch iq a r ila d i. N u rla tk ich o ld id a d u m a lo q m etall ekran reflek tor o 'm a tilg a n . N urlatkich reflektori yarqiroq k o'zgu d ay sathga ega b o'lib , k o 'c h m a m u fta v o sita sid a c h o 'y a n u c h o y o q q a o 'm a tilg a n tik u stu n g a bog'lan gan b o 'lish i lo zim . T o 'p la m g a zaxira isitish elem en ti kiradi. N u r-issiq lik a p p a ra tla ri — n urlash u ch u n quyidagi turlari ishlab ch iqarilad i: M in in n u rla tk ich , “ S o lly u k s” n u rlatk ich va n u r-issiq lik m o sla m a si (6 4 -r a sm ). 64-rasm. 1— Sollyuks lampasi; 2— nur-issiqlik vannalari; 3— M inin reflektori; 4— “Infraruj” yoritkichi. 263 “Sollyuks” yoritkichi (6 4 -1 rasm ) nur ta rq atish n in g k u ch li manbayidir, q u w a ti 2 0 0 —250 W. K o 'ch m a shtativda o 'm atilad igan o'yiq tu b usli p arab olik reflektorga joylash tirilgan . B e m o r sath id an 4 0 —80 sm b alan d m asofad a o 'm a tila d i. M uolaja d av om iy lig i 15— 20 daqiqa. Nur-issiqlik vannasi (6 4 - 2 rasm ) ja m i 2 turda ish lab c h iq a riladi: g avd an i nurlash u ch u n V T -1 3 tu ri, o y o q -q o 'lla m i nurlash u ch u n V K -4 4 turi. N u r-issiq lik vannasi o'za ro tutashtirilgan 2 ta yarim tadan iborat taxta karkasdir. Ich k i to m o n id a q u w a ti 2 5 —4 0 W li q izdirish (122 ta — n urlatk ich tan a u ch u n y o k i 8 ta n urlatkich o y o q va q o 'lla r u c h u n ) n u rlatk ich o 'm a tilg a n . M u olaja p aytid a b e m o r in fraq izil nur tarqatish va havoning 6 0 —70°C gacha qizdirilgan ta ’siriga beriladi. Minin yoritkichi (6 4 -3 rasm ) q u w a ti 2 5 —40 W nur tarqatkich o'm a tilgan taxta dastali paraboliksim on reflektordan tarkib topgan; y o r itk ic h k o 'k ran gli. B e m o r sa th id a n 1 5 — 20 sm m a so fa d a o 'r n a tila d i. O d d iy lig i va q u la y lig i u n d a n u y sh a r o itid a h a m foyd alan ish im k o n in i b erad i. M u olajalar har k uni 15— 2 0 d a q iq a d avom id a o 'tk a zib boriladi. Ultrabinafsha nurlash apparatlari U ltra b in a fsh a nurlash d en a tu ratsiy a va o 'lim g a o lib k elu v ch i m ik r o o r g a n iz m la m in g o q s il k o m p o n e n tla r ig a b e v o s ita t a ’sir o'tk azish ga b og'liq bakteritsid ta ’sir ko'rsatadi. Ichki a ’zo la r (b ron - x it, tr a x eit, p n e v m o n iy a , b ro n x ia l a stm a , p levrit, r e v m a tiz m ) xastaliklari, ta y a n ch -h a ra k a t ap parati kasalliklari, teri (e k z e m a , psoriaz) va sh illiq parda xastaliklari p ay tid a ta yin la n a d i. U m u m a n , u ltrab in afsh a nurlar o g 'riq n i to 'x ta tish , y a llig 'la - n ish g a q arsh i, d ese n sib iliz a tsio n , im m u n rag 'b a tla n tiru v ch i va u m u m a n m u s t a h k a m lo v c h i t a ’sir la r g a e g a d ir . D a v o l a s h d a q o ' l l a n i s h i u c h u n u lt r a b in a f s h a n u r la s h m a n b a y i, b u — u ltrabinafsha n u rla m i o 'tk a z u v c h i kvars sh ish a d an ta y y o rla n g a n g a z b ila n r a z r y a d la n g a n n u r la tk ic h d ir . Burun-tomoq uchun UKGN-1 nurlantirkich D R T -2 3 0 lam p ali b o 'la d i, b ir p a y tn in g o 'z id a 4 nafar b em o r g a x izm a t k o'rsatad i (6 5 -ra sm ). 264 |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling