Toshkent irrigatsiya va qishloq xo'jaligini mexanizatsiyalash muhandislari instituti 1 Loyihalar «O’zbek adabiyoti tarixi»

TOSHKENT IRRIGATSIYA VA QISHLOQ XO'JALIGINI MEXANIZATSIYALASH MUHANDISLARI INSTITUTI
38
mansub bo`lgan 224 ta g`azal, 18 ta mustazod, 4 ta murabba`, 39 ta muxammas, 2 ta  musaddas, 1 ta 
musabba` kiritilgan.
MaShrab  insonda ilohiy fazilatni ko`riSh va seviSh, ayni vaqtda ilohda ham inson  xislatini ko`riShni
targ`ib  etadi. Bu maslakning mantig`i Shuki, barcha yaxShiliklar, ezguliklar ilohdan, Shuning  uchun  ilohni
sevgan  kiShi  yerdagi  yaxShi  odamlarni,  Yoru  birodarlarni,  ota-onasi,  elu  yurtini  ham  sevadi,  karamli
saxovatli bo`ladi.
Shoirning  ko`pchilik  tasavvufiy  g`azallarida  haqiqiy  iShqning  baland  nuqtasini  belgilaydigan  sufiYona  
hislar,  favqulodda  tug`Yonli  kechinmalar  tasvirlangan.  Shunday  g`azallardan  birida  o`qiymiz:
                   Onqadar  darYo bo`libman osmong`a sig`madim,
                   Toqi arShu kursiyu lavhu jihong`a sig`madim.
Shoir forsiy  g`azallaridan birida “Ijodimni Anal xaqlik desang, men iShqning tajalliparvariman,” – deb
Yozgandi. Yuqoridagi misralar bilan boShlanuvchi g`azalning g`oyaviy tarkibi Anal-haqlik va tajalliparvarlik
mohiyatidan tarkib topgan.  G`azalning navbatdagi  baytlarida bu haqiqat to`liq ravShanlaShadi:
                   Kimga  soyam tuShsa bir nuri yaqin bo`ldi  u  ham, 
                   Daftari ruhi qudsdurman, zabonga sig`madim.
 
                   Jannatu  kavsar manam, ham do`zaxu saqar manam,
                   Bir o`zumdurman bu dam, haft osmonga sig`madim.
 
                   Bor edim Nuh vaqtida, g`arq etmadi to`foni ham,
                   Hamrohi Muso  bo`lib Turu Sinonga sig`madim.
                   Ellik yil Iso bilan yurdum o`lukni  tirguzib,
                   Boisi  bir nuqtadin, MaShrab, zamonga sig`madim.
 
G`azalda  ilohiy  “iShq sirin baYoni” berilgan. Bu iShq o`tidan kiShiga  “zarrae yetsa” kifoya, u na zaminga,
na  osmonga,  na  zamonga    sig`maydi.  Chunki  u  olamu  bu  olamni  o`zida  birlaShtiradigan    poYonsiz
kenglikka  tuShadi.    She`ridagi  Nuh,  Muso,  Isoga  tegiShli  talmehlardanoq  tavhid  holatining  tasvirini
muShohada qiliSh mumkin. Lekin  Shoir “haft osmonga”, “Turu  Sinonga” va “zamonga” sig`maslik
sababining boisi  “bir nuqtadin”, deb  ta`kidlaydiki, bu nuqta-Anal Xaqlik  zavqidir. MaShrab buni “Ajab
Majnunlik”, “ajab devonalik” deb ham xarakterlaydi.
Xalq  orasida qalandardek yurib o`tli misralar bitgan MaShrab g`azallari asrlar davomida  nasllar  orasida
qalblardan qalblarga qalqib ko`chib kelaYotir. Buyuk  is`tedodli Shoirning  so`zi Sharqda  hamon betakror,
hamon haqiqat uchun dadil jangga kirganlarga hamdam  maslakdoSh: ammo kechayu kunduz  mol tilagida
yurgan “o`z nafsi bilan sargardon” kiShilarning esa qattol duShmani, ogoh etuvchi hoziru nozir bir ovoz.