Toshkent irrigatsiya va qishloq xo'jaligini mexanizatsiyalash muhandislari instituti 1 Loyihalar «O’zbek adabiyoti tarixi»

TOSHKENT IRRIGATSIYA VA QISHLOQ XO'JALIGINI MEXANIZATSIYALASH MUHANDISLARI INSTITUTI
40
Mard esang albatta dilda saqla nur.
Majnuni  devonadin  qilma darig`,
Bir so`zing  birla nechalar saqlanur.
 
UShbu  to`rtlikning  umumiy  ma`nosi oson  anglaShiladi:
1. iShqning saqlaniSh joyi ko`ngil;
2. mard bo`lsang albatta  dilda nur saqla;
3. Majnuni devonaga  Shavqat qil;
4. negaki bir so`zing bilan nechalar omon  qoladi.
Uvaysiy murabba, muxammas, musaddaslari o`qilganda, beixtiYor uning “Hayrat  chamani ichra qolding”
degan so`zlari xaYolda jonlanadi. Haqiqatdan ham, ular hayrat chamaniga, Shu chamandagi yaShnoq va
xilma-xil anvoyi gullarga o`xShaydi:
Yorab, o`z holi pariShonima tokay yig`lay,
To`kib oldimg`a bag`ir  qonima tokay yig`lay,
 
Tinmayin tundagi afg`onima  tokay yig`lay,
So`rmag`on  holimi sultonima tokay yig`lay,
 
Toki iShq o`ti aro qil  kabi  sozon  o`lay
Yo  ajal  jomini  tutg`il, bu kun oson o`lay.
 
Uvaysiy yaratgan  lirik asarlarning  katta  qismini g`azallar taShkil  etadi. Uning  g`azaliYoti markazida dahr
bog`idan “hasrat gullari” ni tergan, “bu olam ahlidan bir dardmand” topmagan, bag`riqon, ruhi xazon 
oShiq  qismati,  uning ma`naviy  tarjimai holi turadi. Bu Shaxs iShq, vafo, yaxShilik kuychisi. Uning
dunYoda  tayanadigan yagona haqiqati-muhabbat. U chin odamiylik Sharafini haYotiy va insoniy sevgida
ko`radi. Shoiraning  lirik qahramoni o`zini “UShbu dunYo  ichra”, “misli mehmon” biladi. Lekin, uningcha,
eng oliy maqsadi dunYoning  mehmoniy his tuyg`ulariga aldanmaslik. Uning ma`rifati-iShq. Ta`lim maskani
 “iShq maktabxonasi”:
Ey, ki iShq atfolisan, qaddi niholidin o`qi,
Tonibon qaddini, ondin so`ng xaYolimdin o`qi.
To Zulayhodek sazovor o`lmay  urma lofi qof,
Majmari iShq  ila san Yusuf  jamolidin o`qi...
 
Uvaysiy    ijodida  to`liq    Shakllardagi  orifona  g`azallar  bo`lmasada,  Shoira  devonida  oriflik  bilan  aytilgan
baytlar juda  ko`p. Uning “DarYoi ilm jo`Sh uribon mavji nazmidin, vasiyni  Sha`biy chaShmasidin chiqti bu
zulol”, degan so`zlari orifona baytlarga nisbat berilsa, xato bo`lmaydi. Qanoat odamni  tarbiyalaydi, u
ruhning farog`ati. Qanoat odamni har  kuni har soat tozalab, mol dunYo, mansab, Shahvatu  hirs kabi

---