Toshkent irrigatsiya va qishloq xo'jaligini mexanizatsiyalash muhandislari instituti 1 Loyihalar «O’zbek adabiyoti tarixi»

TOSHKENT IRRIGATSIYA VA QISHLOQ XO'JALIGINI MEXANIZATSIYALASH MUHANDISLARI INSTITUTI
64
Ochlik suubatu alami cho‘q yamon erur,
Bir luqma hasratida yuz ohu fig‘on erur,
Bir non alarning nazdida go‘Yoki jon erur...
Darhaqiqat, 1916-1919 yillar Yomon keldi. Ochlik va kasallikdan xalq qirila boShladi. «Biz hozir Shunday
vaqtga yetib keldikki, — deb Yozgan edi o‘Sha yillari Turor Risqulov, — har kuni o‘n minglab kiShilar qirilib
ketmoqda va Shunday payt keliShi mumkinki, butun bir millat Yo‘q bo‘lib ketadi». Bunday ochlik dahShati
Kamiy qalbini larzaga soldi. U zamona boylariga murojaat qilib, xalqqa madad beriShga chaqirdi.
Alg‘ov-dalg‘ovli 17 yil ham kirib keldi. Shu yilning 17 fevralida chor hukumati ag‘darildi. Ikkinchi martda
Muvaqqat hukumat tuzildi. Turkiston ziYolilari bu inqilobni xursandchilik bilan kutib oldilar. Vaktli hukumat
bizga hurriyat beradi, deb qat’iy umid qildilar. Shulardan biri Kamiy edi. U «Najot» gazetasida inqilobni
olqiShlab, Shunday satrlarni Yozdi:
Tulu’ aylab bu kun bo‘rk Sharqdin oftoboso,
Munavvar ayladi olam, bo‘lay qurboni hurriyat.
TaShakkurlar qilib tabrik aylang, ey musulmonlar,
NaShast etti adolat taxtiga xoqoni hurriyat...
Biroq yuz bergan Oktyabr voqealari va uning oqibatlari Shoirni qattiq tuShkunlikka soldi. Buning misoli
sifatida uning «Shikoyatnomai Kamiy az inqilobi zamona va ahli za-mona» She’rini keltiriSh mumkin. Shoir
saboga murojaat etib, Shunday Yozadi:
Yetti de: ham zamon, zamon ahlidin
Anga ko‘b ranju zulm birla malol.
Chunki bu iShi zamona, ham xalqi
Munqalib, inqilobi hol-behol.
Inqilobi zamona ermasmu,
Qildi oliyni pastlar poymol.
Yo xaloyiq Yo‘qotti maslahatin,
Bo‘ldi mundog‘ buzuq hama aqvol.
NarkuShu modaparvar o‘lmiSh xalq,
Bu nechuk Shug‘lu bu nechuk af’ol?!
Fevral inqilobidan keyin yerli ziYolilar Turkistonning istiqloli uchun harakatda bo‘ldilar. Matbuot orqali o‘z
fikrlarini  xalqqa  yetkazdilar  va  Shu  maslaku  maslahat  atrofida  birika  boShladilar.  Shoirning  «Yo  xaloyiq
Yo‘qotti  maslahatin»  misrasi  mana  Shunga  iShora  qiladi.  Ularning  sa’y-harakati  va  fidoyiligi  bois  1917
yilning yigirma beShinchi noyabrida Qo‘qonda Turkistonning mustaqilligi haqida rezolyudiya qabul qilindi.
28 noyabrda bo‘lajak davlat tuzilmasining nomi «Turkiston muxtoriyati» deb belgilandi. Lekin, afsuski, bu
muxtoriyat 81 kun umr ko‘rdi, xolos. Chor hukumati yiqitilgan bo‘lsa-da, endi bolSheviklik niqobini kiygan
rus Shovinizmi yerli xalqlarning mustaqilligiga tiShtirnog‘i bilan qarShi turdi. Turkiston muxtoriyatining
markazi xisoblangan Qo‘qon 19 fevral kuni ular tomonidan vayronaga aylantirildi. Turkiston O’lka harbiy
komissari  Perfilev  barcha  zambaraklardan  Qo‘qon  aholisi  ustiga  o‘t  ochiShni,  bu  ham  yetmagandek,
Yondiruvchi snaryadlardan foydalaniShni buyurdi. Shahar uch kun Yong‘in ichida qoldi, yerli aholidan o‘n
ming  kiShi  halok  bo‘ldi.  Bu  haqda  Kamiy  «Xo‘qand  foje’asina»  bag‘iShlangan  «Afsusnoma»  She’rida
Shunday Yozadi:

---