Toshkent kimyo – texnologiya instituti

12.

• 3.Ion almashtirish xromatografiyasi ajratilayotgan aralashma eritmasi tarkibidagi ionlarning ionitlardagi ionlar bilan qaytar almashinuviga asoslangan.Ionitlar ionlanish va ion almashtirish xususiyatiga ega bolgan tarkibida funksional gruppalar bor,erimaydigan yuqori malekular birikmalardir. Ular kationitlar va ionitlarga bo'linadi.
• Kationit kislotali xossaga ega bolib,tarkibidagi korbaksil va sulfo gruppalarning protonlarini kationlarga almashtiradi.Anionitlar tarkibida asos xossali gruppalar bo'ladi.Ion almashtirish xromatografiyasi ionitlardagi aktiv gruppalarning ajratilayotgan moddalar ionlari bilan tasirlashuviga asoslangan.Ular oqsil va aminokislatalar aralashmalarini ajratishda ishlatiladi.
• Xromatografiya metodik xususiyatlari va bajarilish texnikasiga kora Kolonkali, yupqa qavatli va qog'ozda taqsimlanish xromatografiyasiga bo'linadi.
• 4.Ion almashinuvi usuli yordamida suvlarni chuchuklahtirishda foydalanish.
• Ion almashinuvi usuli suvda erimaydigan moddalarning suvda eruvchi materiallar kationlari bilan almashinish reaksiyasiga kirishish qobiliyatiga asoslangan. Mazkur usulda sho’rsuv dastlab vodorod kationit filtrlarida o’tkaziladi. Almashinish reaksiyasi natijasida suvda eruvchi tuzlar kationlari vodorodga almashinib kislota hosil bo’ladi. Masalan:
• 2H(kat)+CaCl(kat)=Ca(kat)+2HCl(kat)
• Ion almashinuv usulida ishlivchi uskuna bosimi kationit va anionit filtrlardan hamda regeneratsiya moslamasidan iborat bo’ladi. Suv vodorod kationit filtridan o’tkazilganda so’ng uni anionit filtridan o’tkaziladi. Bunda suvda hosil bo’lgan kislota anionlar( Cl+ , SO4+ va boshqalar)anionit anionlari(OH va HCO3)ga almashinadi.
• HCl+OH=Cl+H2O
• Bu usul yordamida suvdan barcha suvda eruvchan tuzlar chiqarib yuboriladi.

13.

• Atamalar
• Ion almashinuvi -tutashgan ikki faza oralig’idagi ionlarning qaytar almashinish jarayoni
• Yutilish energiyasi –eritmada bir xil konsentratsiyada bo’la turib elementni qancha yutilishi
• Ion almashinish xromotografiyasi – eritmadagi erigan elektrolit ionlarining ionid tarkibidagi harakatchan ionlar bilan almashinish jarayoniga asoslangan analiz usuli

Foydalanilgan adabiyotlar:

14.

• Foydalanilgan adabiyotlar:
• 1. Fayzullaеv O. “Analitik Kimyo”. Toshkеnt, «Yangi asr avlodi», 2006.
• 2. K.R.Rasulov “ Analitik kimyo” G’ofur G’ulom nashriyoti, Т 2004.
• 3. Fayzullaеv O. Turabov N., Ro’ziev E., Quvatov A., Muhamadiev N. “Analitik kimyo. Laboratoriya mashg’ulotlari”. Toshkеnt, «Yangi asr avlodi», 2006