Toshkent moliya instituti bank ishi fakulteti bank ishi va auditi

2. Pul tizimi — muamlakatning pul belgilari, pul birliklari, pul emissiyasi 
qoidalari va muomalasi shakllari, mamlakatda milliy qonunchilik bilan joriy 
etilgan pul munosabatlari. Tarixan Pul tizimining metall pul muomalasi va pul 
belgilari (qogʻoz pullar) muomalasi koʻrinishlari bor. Oʻz navbatida metall pul 
muomalasi tizimi bimetallizm va monometallizmga boʻlinadi. Oʻzbekiston 
Respublikasining hozirgi Pul tizimi 1995-yil 21 dekabrda qabul qilingan 
"Oʻzbekiston Respublikasining Markaziy banki toʻgʻrisida"gi konunga muvo-fiq 
tashkil etilgan. Rasmiy pul birligi soʻm. Soʻmning chet el valyutalariga nisbatan 
kursini Oʻzbekiston Respublikasi Markaziy banki belgilaydi va matbuotda eʼlon 
qiladi. Oʻzbekiston hududida naqd pullar (banknotlar va tangalar) ʻva naqd 
boʻlmagan pullar (kredit muassasalarida hisobvaraqlardagi mablagʻlar 
koʻrinishida) amal qiladi. 
Oʻzbekiston Respublikasi Markaziy banki naqd pullarni chiqarish, ularning 
Oʻzbekiston Respublikasi xudu-dida muomalada boʻlishini tashkil etish va 
muomaladan chiqarish boʻyicha mutlaq huquqlarga ega. 
142– Markaziy bank pul-kredit siyosati instrumentlariasosida mamlakatda pul 
muomalasini tartibga soladi;– mamlakatda pul aylanmasi va naqd pulsiz hisob-
kitob shaklidan iborat bo‗lib, pul aylanishi tarkibida asosiyulush naqd pulsiz hisob-
kitoblar hissasiga to‗g‗ri keladi.Markaziy bank pul muomalasi aylanmasini tashkil 
etadi vahisob-kitoblarning shakllarini belgilaydi.Milliy valyuta so‗mni muomalaga 
kiritish jarayonlariMustaqillikkaerishgandanso‗ngma‘lumdavrmobaynida 
mamlakatimizda sobiq ittifoqning rubllaripulning muomala va to‗lov vositasi 
funksiyalarini bajardi.1992 yilning yanvaridan iste‘mol bozorini himoyalash 
vamahsulotlarnifaqatO‗zbekistonfuqarolarigasotishuchun bir martalik kuponlar 
bosib chiqarilgan. 1993yilning 15 noyabrida so‗m-kupon chiqarilganidan so‗ng 
1hafta o‗tib - 22 noyabrgacha oddiy qog‗ozda chop etilganva tashkilotining muhri 
uriladigan kartochkasi qirqibolinuvchi bir martalik kuponlar amal qilgan.Oziq-
ovqatdo‗konlari,umumiyovqatlanishkorxonalarida kuponlarning naqd pulda 
to‗lanishi kerakbo‗lgan hisobga yarasha qismi qirqib olingan. Bundaykuponlar 
10+25=35, 50, 100, 150, 200, 350, 500, 1000,2000, 3000, 5000 rublga yarasha 
kartochkalar bilan chopetilgan. 
143O‗zbekiston Respublikasi Vazirlar 
Mahkamasining―O‗zbekistonRespublikasihududidaparallelto‗lovvositasi sifatida 
―so‗m-kuponlar‖ni muomalaga kiritishto‗g‗risida‖gi 1993 yil 12 noyabrdagi№550-
sonli qarorigako‗ra, ichki bozorni ortiqcha rubl massasidan himoyalash,aholiga pul 
mablag‗larini to‗lashni o‗z vaqtida ta‘minlashmaqsadida 1961–1992 yillarda 
amalda bo‗lgan sovetrubliga 1:1 nisbatda 1993 yil 15 noyabrdan 
boshlabmuomalaga kiritiladi. 1, 3, 5, 10, 25, 50, 100, 200, 500,1000, 5000, 10000 
so‗mlik pullarning barchasining oldqismida O‗zbekiston gerbi va pul nominali, 
orqa qismidaesa Samarqanddagi Registon maydonida joylashganSherdor 
madrasasining surati tushirilgan edi. 1, 3, 5, 10,25 so‗mlik pullar 120 x 61 mm 
o‗lchamda, 50, 100, 200,500, 1000, 5000, 10000 so‗mlik pullar 144 x 69 
mmo‗lchamda yasalgan. So‗m-kupon Angliyadagi «Harrison &Sons Ltd» 
bosmaxonasida chop etilgan.So‗m-kuponlar 9,5 oy muomalada bo‗lib, 1994 

---

yilning1 iyulidan boshlab O‗zbekistonning milliy valyutasi —so‗m muomalaga 
kiritilganidan so‗ng parallel ravishda1994 yilning 1 avgustiga qadar amal qilgan.