Toshkent moliya instituti f. T. Bazarova

Shaxsga oid omillar. Hayotning yetuklik davrida har bir individ 

ma’lum psixologik «o‘tishlar» yoki «transformatsiyalar»ni boshidan 

o‘tkazadi. Marketologlar inson hayot siklini jiddiy o‘zgartiradigan 

holatlarga ajralish, beva qolish, qayta nikoh kabilar va ularning 

iste’molchilar tabiatiga ta’siriga alohida e’tibor qaratadilar.  

Mashg‘ulot turi va iqtisodiy ahvoli. Xaridorlarning tovar sotib 

olishlariga ularning mashg‘ulotlari turi katta ta’sir o‘tkazadi. Ishchi 

maxsus kiyim, oyoq kiyimi va ovqatini solish uchun konteyner sotib 

olishga majbur. Kompaniya prezidentining holati esa qimmatbaho 

kostyum, katta yaxta, avia uchishlar va shahardan tashqaridagi ustuvor 

klublarni taqozo etadi. Marketologlar aniq tovar va xizmatlarni sotib 

olishdan manfaatdorlarni kuzatib, ularning professional guruhlarini 

aniqlashga, kompaniyalar esa mos keluvchi mahsulot ishlab chiqarishni 

mo‘ljallashga urinadilar. Masalan, turli xil kompyuter dasturlarini ishlab 

chiqaruvchi kompaniyalar uchun maqsadli segment sifatida menejerlar, 

injenerlar, huquqshunoslar yoki shifokorlar guruhlari bo‘lishi mumkin.  

 Iste’molchilarning tovar tanlashiga individning iqtisodiy ahvoli 

juda katta ta’sir ko‘rsatadi:  

Oladigan daromadi (darajasi, barqarorligi, kelib tushish chastotasi), 

omonatining miqdori, qarz majburiyatlari, kredit qobiliyati, shuningdek, 

mablag‘ yig‘ish va uni sarflashga munosabati shular jumlasidandir. 

Talab xaridorlarining daromadlariga bog‘liq bo‘lgan tovarlarni ishlab 

chiqaruvchilar aholining shaxsiy daromadlari o‘zgarishi, jamg‘armalari 

me’yori va foiz stavkalari kabi tendensiyalarni doimo kuzatib boradilar. 

Agar makroiqtisodiy ko‘rsatkichlar aholi daromadlari qisqargani haqida 

---

192 

 

guvohlik bersa, yetkazib beruvchi kompaniya mahsulot xarakterini 

uning narxi, namoyish etilishi kabilarini o‘zgartirishi mumkin, bunda 

tovar iste’molchi uchun avvalgidek qiymatga egaligini ko‘rsatish ko‘zda 

tutilgan.  

8.1-jadval