Toshkent moliya instituti moliya-iqtisod fakulteti "moliya" kafedrasi

 
 
uzluksiz o’sib borayotganligi va soliq stavkalarining progressiv ekanligi bilan 
izohlanadi. 
7. O’zbekiston Respublikasi davlat byudjetining soliqli daromadlarini tahlil 
qilish natijalari hozirgi davrda egri soliqlar bo’yicha tushum summasi byudjet 
daromadlarining tarkibida nisbatan yuqori salmoqni egallashini ko’rsatdi. Buning 
asosiy sababi shundaki, egri soliqlar sof fiskallik xarakteriga ega bo’lib, 
mahsulotlarning bahosida hisobga olinganligi sababli to’g’ri soliqlarga nisbatan 
barqaror tushumga egadir. 
8. Davlat byudjetining soliqsiz daromadlari tarkibiga davlatga tegishli 
mulklarni sotish va xususiylashtirish natijasida olingan daromadlarni, davlatning 
tashqi iqtisodiy faoliyatidan olingan daromadlarni va xorijiy davlatlardan qaytarib 
bermaslik sharti bilan olingan pul mablag’larini kiritish maqsadga muvofiqdir. 
Aksincha, maqsadli fondlarning pul mablag’larini soliqsiz daromadlarning 
tarkibiga kiritish, bizning fikrimizcha, maqsadga muvofiq emas. Buning boisi 
shundaki, birinchidan, mazkur fondlarga qilingan ajratmalar soliq xarakteriga ega 
bo’lib, bunda soliq to’lovchilar o’rtasida tovar-pul munosabatlari mavjud emas; 
ikkinchidan, maqsadli fondlarga qilingan ajratmalar soliqlarga xos bo’lgan muhim 
xususiyatga, ya’ni to’lovni amalga oshirishda sub’ektlarning mulk shaklini 
o’zgarishi xususiyatiga egadir.
9. Soliq yukining og’irlashishi, xo’jalik yurituvchi sub’ektlarning ayrim 
toifalari tomonidan yanada yuqori foyda olish istagi soliq to’lashdan bo’yin tovlash 
holatlarini yuzaga kelishiga turtki beruvchi asosiy omillar hisoblanadi. Shu sababli, 
mazkur omillar yuzaga kelishining oldini olish soliqqa oid jinoyatlarning keskin 
kamayishiga olib keladi. 
Yuqorida zikr etilgan xulosalarga tayangan holda davlat byudjeti 
barqarorligini ta’minlash, daromadlarini shakllantirish bilan bog’liq bo’lgan 
dolzarb muammolarni hal qilish maqsadida ishlab chiqilgan amaliy taklif va 
tavsiyalarning asosiylari quyidagilardan iboratdir: 
1. Davlat byudjeti kamomadining yuzaga kelishini mamlakatda o’tish davri 
bilan bog’liq iqtisodiy muammolarning keskinlashuvi bilan bog’lash maqsadga 

---