Toshkent moliya instituti moliya-iqtisod fakulteti "moliya" kafedrasi

 
 
4. Soliqlarning davlat byudjeti daromadlarining manbai sifatidagi 
mohiyatini ochib berishga bag’ishlangan ilmiy qarashlarni tahlil qilish va 
umumlashtirish asosida quyidagi nazariy xulosalarni chiqarish mumkin: 
- soliqlar davlatning funktsiyalarini bajarishning birlamchi va asosiy 
moliyaviy manbai hisoblanadi; 
- soliqlarning milliy daromadni qayta taqsimlashdagi roli bevosita 
davlatning iqtisodiyotga aralashuvi darajasi bilan belgilanadi; 
- soliqlardan byudjetning iqtisodiy xarajatlarini moliyalashtirish masalasiga 
alohida e’tibor qaratish muhim amaliy ahamiyat kasb etadi, chunki 
rivojlanayotgan davlatlarda iqtisodiyotni tarkibiy jihatdan qayta qurish davlatning 
iqtisodiyotga faol moliyaviy aralashuvini zarur qilib qo’yadi; 
- soliqqa tortish tamoyillarini buzilishiga yo’l qo’ymaslik soliq 
tushumlarining barqarorligiga hal qiluvchi ta’sir ko’rsatadi; 
- respublikamiz iqtisodiyotining investitsion resurslarga bo’lgan yuqori 
darajadagi talabini qondirish maqsadida soliqlarning jamg’armalarga ta’sirini ilmiy 
jihatdan o’rganish nazariy va amaliy ahamiyatga egadir.
5. Rivojlangan xorijiy davlatlarning byudjet amaliyotida hukumatning 
kafolatlari asosida yuzaga kelgan davlat kreditlari summasining byudjet 
daromadlarining hajmidagi salmog’i juda kichik. Bu esa, xususiy sektorning 
iqtisodiyotdagi moliyaviy va mulkiy imkoniyatlarining yuqori ekanligidan dalolat 
beradi. Respublikamizda esa jami kredit qo’yilmalarining 40 foizga yaqin qismi 
hukumatning kafolati asosida xorijiy davlatlardan jalb qilingan kreditlarning 
hissasiga to’g’ri keladi. Bu holat, avvalo, xususiy sektorning moliyaviy va mulkiy 
imkoniyatlarini past ekanligini ko’rsatadi.
6. Rivojlangan industrial mamlakatlarda davlat byudjeti daromadlarini 
shakllantirishga xos bo’lgan muhim jihatlardan biri shundaki, ushbu 
mamlakatlarning deyarli barchasida aholidan olinadigan daromad solig’i soliq 
tushumlarining 15 foizdan 64 foizgacha bo’lgan qismini tashkil etadi. Ushbu holat, 
fikrimizcha, mazkur mamlakatlar aholisining nominal daromadlari hajmining 

---