Toshkent moliya instituti r. H. Ayupov, G. R. Boltaboeva raqamli iqtisodiyot asoslari

Biznes-inkubator ko’p funktsiyali murakkab kompleks bo’lib, keng 
ko’lamdagi raqamli innovatsion hizmatlar ko’rsatadi. Innovatsion firma o’z 
texnologik yo’nalishiga bog’liq ravishda inkubatordan xonalari (yoki uskunalarni) 
ijaraga olib, uning innovatsion hizmatlaridan foydalanadi. Mijoz firmaning 
inkubatsion davri 2 yildan 5 yilgacha bo’lishi mumkin. Shundan so’ng u 
inkubatorni tark etib, mustaqil faoliyat ko’rsata boshlaydi. 
Texnopolis alohida shahar asosida tashkil qilingan bir butun ilmiy ishlab 
chiqarish tuzilmasi bo’lib, uning iqtisodiyotida texnopark va inkubatorlar sezilarli 
o’rin egallaydi. Ilmiy markazlarda ishlab chiqilgan yangi mahsulot va 
texnologiyalar shaharning iqtisodiy-ijtimoiy muammolarini hal qilish uchun 
ishlatiladi. Texnopolislar rivojlangan raqamli innovatsion tuzilmalar bolgan yangi 
yoki qaytadan qurilayotgan shaharlarda tashkil qilinishlari mumkin. 

---

Toshkent Moliya instituti 
R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva 
Ilm va texnologiya xududlari (regionlari) bir butun ma’muriy (administrativ) 
hududning chegaralari bilan teng keladigan kattalikdagi xududlarni egallashi 
mumkin. Bunday xududning iqtisodiyotida texnopark tuzilmalari bilan qo’llab-
quvvatlanib turiladigan innovatsion faoliyat katta ahamiyatga ega bo’ladi. Bu 
yerda ilmiy ishlab chiqarish komplekslari bir butun bo’lib ishlaydi, shuning uchun 
ham ilmiy markazlarda yaratiladigan yangi texnologiyalar darhol ishlab 
chiqarishga va amaliyotga tadbiq qilinadilar. Ilm-fan va texnologiya xududida yirik 
ilmiy tashkilotlar va ishlab chiqarish korxonalari faoliyat ko’rsatadilar. Bu 
kompleksga yana ishlab chiqarish va maishiy hizmat ko’rsatish infratuzilmalari, 
kichik va o’rta biznes korxonalari, moliyaviy institutlar va fondlar, dam olish 
zonalari va madaniy tashkilotlar kiradi. Bunday ilm-fan xududining rivojiga tabiiy 
sharoitlar, madaniy-ma’naviy holat va unga jalb etilgan inson kapitalining 
hususiyatlari katta ta’sir ko’rsatadi. Fan va texnologiya xududi o’z tarkibiga 
texnopolislarni, texnoparklarni, inkubatorlarni olib, ilmiy va ishlab chiqarish 
faoliyatini qo’llab-quvvatlaydigan keng infratuzilmaga ega bo’ladi.
Kichik innovatsion firmalar orasida alohida o’rinni “tavakkalchilik” asosida 
ishlaydigan venchur firmalar egallaydi. Ular juda moslashuvchan va samarali 
kichik korxonalar bo’lib, tavakkalchilik bilan bog’liq bo’lgan raqamli innovatsion 
loyihalarni (yangi ilmiy-texnik yechimlarni) tekshirib ko’rish, qayta ishlash va 
amaliyotga tadbiq qilish uchun hizmat qiladilar. Ba’zi hollarda esa venchur 
firmalar biror bir aniq muammoni hal qilish uchun tuziladigan vaqtinchalik 
tashkiliy tuzilmalar ham bo’lishlari mumkin. Bunday korxonalar juda faol 
ishlaydilar, chunki ularning xodimlari va hamkorlari yangi g’oya, texnologiya yoki 
ixtironing amaliyotga tadbiq qilinishiga shaxsan qiziqadilar, ya’ni ular buning 
natijasida kattagina daromadga ega bo’lishlari mumkin. Venchur korxonalar 
chuqur bilim va ilm-fan talab qiladigan iqtisodiyot tarmoqlarida (masalan, quyosh, 
shamol, mini suv va bioenegetika sohalarida, qishloq xo’jalik mahsulotlarini 
innovatsion usullar yordamida qayta ishlash, saqlash va yetishtirish kabilarda) 
keng tarqalganlar va bu yerda ular aniq yo’nalishdagi amaliy ilmiy izlanishlar 
hamda katta moliyaviy natija keltirishi mumkin bo’lgan injener-texnik tadqiqotlar 

---

Toshkent Moliya instituti 
R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva 
olib boradilar. Raqamli iqtisodiyot sohasida venchur biznesning alohida ahamiyati 
quyidagilardan iborat: 

Venchur biznes yangi innovatsion hayot tarziga moslashgan korxonalar hosil 
bo’lishiga olib kelib, an’anaviy ilmiy izlanishlar tizimiga ta’sir qiladi va 
mamlakatning ishlab chiqarish jarayonidagi zamonaviy ijobiy o’zgarishlarga 
olib keladi; 

Yuqori malakali mutahassislar, injener-texnik xodimlar va olimlarning 
bandligini ta’minlab, ularga bo’lgan talabni oshiradi; 

Iqtisodiyot an’anaviy tarmoqlarining texnik va texnologik jihatdan qaytadan 
jihozlanishiga erishish imkonini beradi; 

Yirik korxona, tashkilot va korporatsiyalarga o’z tuzilishini, faoliyat 
yo’nalishini va maqsadlarini zamona talablariga mos ravishda o’zgartirishga 
namuna sifatida hizmat qiladi; 

Venchur biznesning turli hil mamlakatlardagi ko’p yillik tajribasidan shu 
ma’lum bo’ladiki, mamlakatimizning uzoq muddatli maqsadlarini amalga 
oshirish uchun venchur kapital asosida faoliyat ko’rsatadigan maxsus moliya-
kredit tizimini yaratish zarur (masalan, venchur biznes korxonalari uchun