Toshkent moliya instituti sh. H. Tashmatov, X. S. Asatullayev, Z. G. Allaberganov

 
8.2. D.Rikardoning iqtisodiy ta‟limoti
 
 
David Rikardo (1772–1823) klassik iqtisodiy 
maktabining atoqli vakillaridan biri hisoblanadi. U 
Londonda badavlat birja makleri yahudiy Avraam 
Rikardo oilasida tug‗ilgan. Oiladagi o‗n yetti 
farzandning uchinchisi bo‗lgan David yoshligida 
muntazam ta‘lim olgan emas va u hech qachon kollej 
va universitetlarda ham o‗qimagan. Lekin u otasi 
David Rikardo 
(1772–1823).

---

140 
yordamida tijorat sirlarini yaxshi o‗rgangan va 16 yoshidayoq kontora 
va birjada otasiga yordamchi bo‗lib ishlagan. 
D.Rikardo 21 yoshida otasi bilan aloqani uzishga majbur bo‗ldi. 
Chunki otasi uning xristian dinidagi qiz bilan bo‗ladigan nikohiga qarshi 
edi. Oradan 5–6 yil o‗tgach, D.Rikardo birjada o‗ynab yirik boylik 
orttirdi (bu davrga kelib uning oilasida uchinchi farzand tug‗iladi, 
keyinchalik bu oila yana beshta farzand ko‗radi). D.Rikardo 1810-yilga 
kelib London moliya dunyosidagi yirik shaxslarning biriga aylanadi. 
1799-yili Bat kurortida D.Rikardo A.Smitning ―Xalqlar boyligi ...‖ 
asarini o‗qib chiqqach, unda birinchi bor siyosiy iqtisodga bo‗lgan jiddiy 
qiziqish paydo bo‗ladi. Shundan keyin u siyosiy iqtisod bilan 
shug‗ullana boshladi va hammani qiziqtirgan savollarga javob berishga 
harakat qildi. 
Rikardo: uslub, siyosat, predmet 
Rikardo iqtisodiy ta‘limotlarda o‗zining sof nazariyasi bilan 
iqtisodiyotning rivojlanishiga katta hissa qo‗shgan. U sanoat davriga xos 
ilmlarni hajm va uslubda abstrakt tahlil orqali ko‗rib chiqdi. 
Rikardo uslubiyoti 
D.Rikardogacha Adam Smit siyosiy iqtisodni tahlil qilishda ikkita 
yo‗nalishda: 
1. O‗z davrining iqtisodiyotini deduktiv nazariya orqali. 
2. Zamonaviy va tarixiy institutlar to‗g‗risidagi tasvir orqali 
amalga oshirgan. 
A. Smitning bu usuli ―tarixiy tavsiflovchi materiallar‖ 
nazariyasini boyitganligidir. Rikardo aksincha, o‗z ishida sof nazariy 
yondashuviga asoslandi. U o‗z davrining iqtisodiyotini abstraksiyalash 
va deduktiv usulni qo‗llash bilan amalga oshirdi. Uning sof 
nazariyasidagi matematik texnikasi biroz qo‗pol bo‗lsa-da bugungi kun 
matematiklarini hayratga solmoqda. Garchi Rikardoning usuli yuzaki va 
sof nazariy bo‗lsa ham amaliy iqtisod, siyosiy iqtisodiyot uning kuchli 
tomonlari bo‗lgan. Jumladan, uning don masalasi bo‗yicha olib borgan 
tadqiqotlari uning Angliyadagi ijodi – bug‗doy importi va undan 
olinadigan daromadni taqsimlashga o‗z ta‘sirini ko‗rsatmagan bo‗lsada, 

---

141 
keyinchalik bu nazariya unga amaliy masalalarni aniq tahlil qilish uchun 
zamin bo‗ldi.