Toshkent moliya instituti sh. H. Tashmatov, X. S. Asatullayev, Z. G. Allaberganov

Mehnat birligiga to„g„ri keladigan 
mahsulot hajmi 
Vino (litr) 
Mato (metr) 
Angliya 
12 
6 
Portugaliya 
8 
1 
 
Ixtisoslashuv va savdo tufayli jahon yalpi mahsulotini ko‗paytirish 
mumkin (agar Angliya ko‗p mato va kam vino ishlab chiqarganidagi va 
Portugaliya kam mato va ko‗p vino ishlab chiqarganidagi foyda va 
zararlarni aniqlasak). Angliyada mehnat resurslarining vino sanoatidan 
to‗qimachilik sanoatiga ko‗chib o‗tishi mato ishlab chiqarishni 6 metrga 
ko‗paytiradi va vino ishlab chiqarishni 12 litrga qisqartiradi. 

---

301 
Portugaliyada 2 mehnat birligining vino sanoatiga o‗tkazilishi vino 
chiqarishni 16 litrga ko‗paytiradi va mato chiqarishni 2 metrga 
pasaytiradi. Bu ikki mamlakatdagi mehnat resurslarining ko‗chishidan 
keladigan sof naflilik vino bo‗yicha 4 litrni (16-12) va mato bo‗yicha 4 
metrni (6-2) tashkil qiladi. Bir-birini o‗zaro ta‘minlaydigan narxlarni 
o‗rnatish juda oson. Biz qiyosiy ustunlik tamoyilini namoyish etish 
uchun Angliyada unumdorlikni ko‗targanimizda, Angliyadagi ichki 
narxlarni o‗zgartirmadik: 16.1.va 16.2 jadvallar ma‘lumotlari bizga 
Angliyada 2 litr vino 1 metr matoga teng kelishini aniqlashga imkon 
beradi. Angliya ham, Portugaliya ham savdodan 7,9 litr vino 1 metr 
mato uchun va 2,1 litr vino 1 metr mato uchun oralig‗idagi narxlarda 
foyda olishlari mumkin. 
Rikardo o‗zining qiyosiy ustunlik nazariyasi orqali xalqaro 
savdodan keladigan samaraning xal qiluvchi unsuri mutlaq ustunlik 
emas, balki qiyosiy ustunlik ekanligini isbotlab berdi. Biz 16.2 
jadvalning ma‘lumotlari yordamida Angliyada har ikkala sanoatda 
ustunlik bo‗lishiga qaramay Portugaliya bilan savdoda samara olishi 
mumkinligi ko‗rsatib berdik, vaholanki Portugaliya faqat bir sanoatda 
qiyosiy ustunlikka ega bo‗lsa ham. Angliya vino sanoatining Portugaliya 
vino sanoatiga nisbatan unumdorligi emas, balki Angliyadagi matoning 
muqobil xarajatlari Portugaliyadagi matoning muqobil xarajatlariga 
nisbatan olinishi muhimdir.
16.3-jadval