Toshkent moliya instituti sh. H. Tashmatov, X. S. Asatullayev, Z. G. Allaberganov

 
Mehnat birligiga to„g„ri keladigan 
mahsulot hajmi 
Vino (litr) 
Mato (metr) 
Angliya 
4 
2 
Portugaliya 
8 
1 
Agar Angliya mehnat birligini vino sanoatidan to‗qimachilik 
sanoatiga o‗tkazsa, Portugaliya esa mehnat birligini to‗qimachilik 
sanoatidan vino sanoatiga o‗tkazsa, vino va mato ishlab chiqarishning 
umumiy hajmi ko‗payadi, vaholanki bir vaqtning o‗zida har ikki 
iqtisodiyotda ham bir xil mehnat sarfi asosida mahsulot ishlab chiqarish 
yuz beradi. Biroq Angliyada mehnat birligini vino sanoatidan 
ko‗chirilishi ishlab chiqarish hajmini 4 litrga qisqartiradi, Portugaliyada 

---

299 
boshqa mehnat birligini vino sanoatida qo‗llanilishi ishlab chiqarish 
hajmini 8 litrga ko‗paytiradi, shunday qilib umumiy holda jahon vino 
ishlab chiqarishi endi 4 litrga ko‗pdir. Xuddi shunday, Portugaliya 
mehnat birligining to‗qimachilik sanoatidan ko‗chirilishi, mato ishlab 
chiqarishni 1 metrga kamaytiradi, Angliya sanoatiga qo‗shilgan mehnat 
birligi esa mato ishlab chiqarishni 2 metrga ko‗paytiradi va shu asosda 
matoning umumiy ishlab chiqarilishi 1 metrga oshadi. Shunday qilib, 
ikki mamlakat modeli uchun sanoat tarmoqlari o‗rtasida mehnatning 
ko‗chirilishi natijasida ishlab chiqarishning umumiy hajmi ko‗payadi. 
Bizdagi keyingi muammo xalqaro savdo vositasida har ikkala 
mamlakatga foyda keltiradigan narxlarni o‗rnatilishini aniqlash 
hisoblanadi. Biz narxlarni barter sharoitida ko‗rib chiqamiz. Angliyada 1 
metr mato 2 litr vinoga teng keladi, mato narxi vinoning narxidan ikki 
barobar yuqori. Inglizlar 1 metr mato uchun 2 litrdan ortiq vino 
olsalargina, matoni vinoga almashtirishga rozi bo‗lishadi. Portugaliyada 
vino va matoga mamlakat ichidagi narxlarini 8 litr vinoga 1 metr mato 
tashkil qiladi. Agar portugaliyaliklar 8 litr vinodan kamrog‗iga 1 metr 
mato oladigan bo‗lsalar, bu savdoni amalga oshirar edilar. Shu sababli 
biz vino va mato xalqaro narxlar ketma-ketligi mavjudligini hamda bu 
narxlar har ikkala mamlakatga ham naf keltirishi kerakligini hisobga 
olib, ushbu savdoda 7,9 litr vino 1 metr matoga va 2,1 litr vino 1 metr 
matoga teng narxlar oralig‗ida bo‗lganida foyda olish mumkin 
bo‗lganligi uchun mazkur narxlarni o‗rnatdik.