Toshkent moliya instituti sh. H. Tashmatov, X. S. Asatullayev, Z. G. Allaberganov
Download 3.71 Mb. Pdf ko'rish
|
Иқтисодий таъдимотлар тарихи 2019
|
Muhammad alayhissalomga vahiy qilingan, deyiladi. Qur‘oni
Karimdagi iqtisodiy fikr va ko‗rsatmalar o‗zining to‗g‗ri va faolligi bilan ajralib turadi. Qur‘oni Karimdagi asosiy g‗oyalardan biri musulmonlarning qardoshligi bo‗lib, arab qabilalari shu bayroq atrofida birlashdilar. Unda dehqon, hunarmandlar mehnati, umuman halol mehnat ulug‗lanadi, barcha boylik shu asosda paydo bo‗lishi uqtiriladi. Bu muqaddas kitobda savdoga katta ahamiyat beriladi, sudxo‗rlik (sudxo‗rlik foizi) qoralanadi, xususiy mulkning muqaddasligi, birovning 39 mulkiga xiyonat va hatto hasad qilish katta gunoh, deb ko‗rsatiladi. Oyati karima va hadisi shariflarda turli kasblarni egallash, ayniqsa, dehqonchilik, qo‗ychivonlik bilan shug‗ullanish, mehnat qilish zarurligi marhamat qilingan. Qur‘oni Karimdagi iqtisodiy g‗oyalarni bir necha guruhga ajratish mumkin. Ulardan biri eng avvalo, halol mehnat, xususan dehqon, chorvador, hunarmandlar mehnati ulug‗lanadi, peshona teri bilan halollik asosida hayot kechirishga da‘vat etiladi, barcha boylikning asosida mehnat yotishi uqtiriladi. «Yenglar, ichinglar, hadya qilinglar, ammo isrof qilmanglar», degan ko‗rsatmalar asosida olib boriladi (bu hozirgi davrda eng asosiy muammolardan biri hisoblanadi), «Daryo bo„yida tahorat qilsangiz ham suvni isrof qilmanglar» kabi qoidalar aynan hozirgi zamon iqtisodiyoti va ekologiyasi uchun nihoyatda ahamiyatlidir. Masalan, Niso surasida (29-oyat) «Mollaringizni o‗rtalarinigizda nohaq (ya‘ni o‗g‗rilik, qaroqchilik, sudxo‗rlik, poraxo‗rlik, qimor kabi) yo‗llar bilan yemangiz! Balki o‗zaro rizolik bilan bo‗lgan savdo-sotiq orqali mol-dunyo qilingiz», deyiladi. Biroq sudxo‗rlik, poraxo‗rlik kabi illatlar shar‘iy jihatdan harom ekanligi qayta-qayta ta‘kidlanadi. Mulkning muqaddasligi, birovning mulkiga xiyonat (ayniqsa omonatga xiyonat) qoralanadi, hatto biron odamning mol-mulkiga hasad qilish ham katta gunoh, deb hisoblanadi. Masalan, Moida surasining 40-oyatida yerdan unumli foydalanib, olingan narsalargina insonga tegishli ekanligi ta‘kidlangan. Islomda jamiyatning tengsizligi taqdiri azaldan, deb tan olinadi, ammo halollik va to‗g‗rilikka buyuriladi, yolg‗on ishlatish, o‗g‗rilik, mehnatsiz daromad topish man etiladi. Bu xatoga yo‗l qo‗yganligi uchun qattiq jazo choralari belgilanadi (Moida surasi, 38-oyat), «ammo kim bunday jabru-zulmdan keyin tavba qilib, o„zini tuzatsa, albatta olloh tavbasini qabul qilar» (39-oyat). 40 Alloh Taoloning Qur‘oni Karimda qarz olish va berish, meros, uni taqsimlash (4-sura, 8-oyat), yetim-yesirlarga muruvvat, xayr-ehson qilish haqidagi oyati karimalaridan kelib chiqadigan g‗oyalar hamda soliq turlari va miqdori ham katta ahamiyat kasb etadi. Yetim-yesirlar haqiga xiyonat qilish eng katta gunohlardan, deb e‘lon qilingan. Shuningdek, o‗zaro yordam ham zarur, lekin yomon ishlarda va dushmanlikda emas, deyiladi. Download 3.71 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|