Тошкент молия институти

Қишлоқ хўжалик 
корхоналарини солиққа 
тортишда хорижий 
давлатлар тажрибаси
солинадиган базага қараб ер участкаларининг норматив қиймати ҳамда ер 
участкаларининг майдонидан (ер участкаси жойлашган ер ва ер 
участкасининг балл бонитетини назарда тутадиган тузатиш коэффициенти 
эътиборга олинган ҳолда белгиланган ставкадан) келиб чиққан ҳолда 
ҳисоблаб чиқарилади. 
Ягона ер солиғининг ҳисоб-китоби ер участкаси жойлашган ердаги 
давлат солиқ хизмати органига жорий солиқ даврининг 1 майигача тақдим 
этилади. 
Йил давомида берилган ер участкалари учун ягона ер солиғи ер 
участкаси берилганидан кейинги ойдан бошлаб тўланади. Ер участкаси олиб 
қўйилган тақдирда, ягона ер солиғини тўлаш ер участкаси олиб қўйилган 
ойдан бошлаб тўхтатилади. 
Ер участкасининг таркиби ва майдони йил давомида ўзгарган, 
шунингдек ягона ер солиғи бўйича имтиёзларга бўлган ҳуқуқ вужудга келган 
(тугатилган) тақдирда, солиқ тўловчилар давлат солиқ хизмати органларига 
ҳисобот йилининг 1 декабригача ягона ер солиғининг аниқлик киритилган 
ҳисоб-китобини тақдим этишлари лозим бўлади.
Ягона ер солиғини бюджетга тўлаш қуйидаги муддатларда амалга 
оширилади: 
- ҳисобот йилининг 1 июлигача – йиллик солиқ суммасининг 20 фоизи; 
- ҳисобот йилининг 1 сентябригача – йиллик солиқ суммасининг 30 
фоизи; 
- ҳисобот йилининг 1 декабригача – солиқнинг қолган суммаси. 
Қишлоқ хўжалиги товар ишлаб чиқарувчилари бухгалтерия ҳисобида 
ягона ер солиғи бўйича бюджет билан ҳисоб-китобни бюджетга тўловлар 
бўйича қарзларни ҳисобга олиш ҳисобварағида юритадилар. 
Глобаллашув 
шароитида 
жахон 
тажрибаси 
шуни 
кўрсатадики, 
аграр 
тармоқнинг 
жадал 
ўсиши 
мамлакатда 
иқтисодиётнинг юксалиши учун асосий 
омиллардан бири бўлиб ҳисобланади. Ривожланган мамлакатларда қишлоқ 
хўжалиги товар ишлаб чиқарувчиларининг солиққа тортиш тизими янада 
соддалаштирилишга қараб кетмоқда. Хорижий мамлакатлар амалиётида 
солиқлар табақалаштирилган бўлиб, ўрнатилган солиқлар солиқ объектидан 
ёки даромад олиш даражасидан келиб чиқиб бюджетга тўланади. Аграр 
секторга маълум бир имтиёзлар ҳамда махсус солиқ режими қўлланилади ва 
улар албатта ишлаб чиқариш хусусиятлари билан боғлиқ бўлади. Бу 
хусусиятларга фасллар алмашинуви, табиий об-ҳаво шароитларини мисол 
қилиш мумкин. Ривожланган давлатларда қишлоқ хўжалиги товар ишлаб 

---

103 
чиқарувчилари тўлайдиган солиқлар таркибига назар ташланганда, уларнинг 
турли мамлакатлар миқёсида солиқ турларига қараб солиқларни 
табақалашганини кўриш мумкин (3.2.3.1-жадвал).