Тошкент тиббиёт академияси

Тошкент тиббиёт академияси

Саьдуллаев Самариддин
Улеводлар алмашинуви
Режа:

• Углеводлар алмашинуви
• Овқатнинг асосий карбонсувлари
• Карбонсувларнинг биологик вазифалари
• Карбонсувларнинг хазмланиши ва сўрилиши
• Сўрилган карбонсувларнинг организмдаги тақдири

Карбонсувларнинг умумий тавсифи

Карбонсувлар – альдегид ёки кетон ва бир неча гидроксил гурух тутувчи органик бирикмадир.

Уларнинг элементар таркиби Cm(H2O)n формула билан ифодаланади, бироқ у унчалик тўғри эмас, чунки таркибида водород ва кислород бошқа пропорцияда учровчи бирикмалар ҳам бор, масалан, дезоксирибоза – С5Н10О4.

1927 йилда Кимёвий номенклатуралар ислоҳи бўйича хайъат “углевод” атамасини «глицидлар» (ёки «глюцидлар») атамаси билан алмаштиришни таклиф қилди.

МОНОСАХАРИДЛАР
ДИСАХАРИДЛАР
ПОЛИСАХАРИДЛАР
Хазмланувчи
Хазмланмайдиган
КАРБОНСУВЛАР
Ҳазмланувчи
Ҳазмланмайдиган
Эримайдиган
Целлюлоза





Эрийдиган
Клечатка
Пектинлар




Тез (5-10 дақиқа)
Глюкоза
Фруктоза
Лактоза
Мальтоза
Сахароза
Секин (20-25 дақиқа)
Крахмал






Углеводлар умумий формуласи ва манбаалари
Мева ва сабзавотлар
Нон, картошка, гуруч, макарон
Гўшт, балиқ, тухум, дуккаклилар
Сут ва сут махсулотлари
Ёғ ва шакар миқдори кўп бўлган овқат ва ичимликлар
Углеводларни истеъмол қилиш маданияти қоидалари
1-қоида
2-қоида
3-қоида
4-қоида
5-қоида
Уйқудан олдин
ширинлик
истеъмол
қилмаслик
Овқат вақтида
ва ундан сўнг
ширинлик
истеъмол
қилмаслик
Овқатланишлар
орасида
ширинлик
истеъмол
қилмаслик
Агар юқоридаги
3 қоидадан
бири бузилса,
тишни тозалаш
ёки оғизни
чайиш
Хафтасига
1-2 кун
ширинлик
истеъмол
қилмаслик
Углеводларни
кариесоген ролини
камайтириш йўллари
Углеводлар истеъмолини камайтириш
Углеводлар қабул қилиш частотасини
камайтириш
Оғиз бўшлиғида ўзгаришга учровчи углеводларни
(глюкоза, сахароза) ўзгармайдиган углеводларга
(ксилит, сорбит) алмаштириш
Оғиз бўшлиғида углеводларни бўлиш вақтини
камайтириш
Оғиз бўшлиғида ферментатив ўзгаришга
учровчи углеводлардан воз кечиш