Traktor va avtomobillar akkumulyatorlar batareyasi va generatorlari tuzilishi va ishlashi

Akkumulyator batareyasini ishlatishga tayyorlash.

Traktor va avtomobillarda ishlatishga muljallangan akkumulyator batareyalari zavoddan, asosan elektrolitsiz kuruk zaryadlangan plastinalar bilan chikariladi. Bunday akkumulyator batareyalarini bir joydan ikkinchi joyga tashish kulay, ularni nisbatan uzok muddat davomida (2 yilgacha) saklash va zaruriyat bulganda tezda ishga tushirish mumkin. Kuruk zaryadlangan akkumulyator batareyasini ishga tushirishdan oldin elektrolit kuyiladi va zaryadlanadi. Kurgoshin-kislotali akkumulyator batareyalarida elektrolit sifatida toza sulfat kislotaning distillangan suvdagi eritmasi ishlatiladi. Elektrolit tayyorlash jarayonida, suvni kislotaga kuyish kat’iy man etiladi, chunki bu xolda suvning ustki katlamlari juda katta tezlik bilan isib ketib kaynaydi va kislota bilan birgalikda atrof-muxitga sachrab, odam terisiga tushib ogir jaroxatlarga olib kelishi mumkin. SHuning uchun elektrolit tayyorlashda fakat kislota suvga ingichka okim kurinishida kuyiladi va maxsus shisha tayokcha yordamida uzluksiz aralashtirib turiladi. Elektrolit tayyorlash uchun ishlatiladigan idishlarni materiali plastmassadan yoki sopoldan bulishi tavsiya etiladi. SHisha idishlarni elektrolit tayyorlash jarayonida ajralib chikadigan issiklik ta’sirida yorilib ketishi xavfi mavjud.

Elektrolit tayyorlashda yoki uni akkumulyatorga kuyishda tegishli xavfsizlik choralariga amal kilish lozim. Xususan kuzoynak takilishi, rezina kulkop va etik, kislotaga chidamli materialdan tayyorlangan etak yoki kostyum kiyilishi kerak. Sof kislotani ishlatish va saklash uta xavfli bulganligi sababli odatda ishlab chikarishda zichligi 1.4 _*10³ kg/m³ ga teng bulgan kislotaning distillangan suvdagi eritmasi ishlatiladi va bu eritma yordamida zarur zichlikka ega bulgan elektrolit tayyorlanadi. Iklim sharoitlari turlicha bulgan mintakalar uchun tula zaryadlangan akkumulyator batareyasining elektrolit zichligi 1-jadvalda keltirilgan.

1-jadval

Turli iklim sharoitlari uchun elektrolit zichligi kiymatlari

Iklim sharoitlari (yanvar oyining urtacha xarorati ^0S)	Yilning fasli	25^0S xaroratga keltirilgan eletrolit zichligi, kg/m^3
Sovuk (-30 -15)	Yil davomida	1,29*10^3
Mu’tadil (-15 -4)	Yil davomida	1,27*10^3
Issik (-4 +4)	Yil davomida	1,25*10^3
Issik va nam (+40 -0)	Yil davomida	1,23*10^3

Eslatma: elektrolit zichligi jadvalda keltirilgan kiymatdan + 10 kg/m³ ga fark kilishiga ruxsat etiladi.

Kuruk zaryadlangan akkumulyatorlarga kuyiladigan elektrolit xarorati +30⁰S dan ortik va +15⁰S dan past bulmasligi lozim. Elektrolitning +25⁰S ga keltirilgan zichligi Urta Osiyo iklim sharoiti uchun yil davomida 1,25-1,27_*10³ kg/m³ oraliklaridagi kiymatlarda bulishi tavsiya etiladi. Kuruk zaryadlangan akkumulyatorlarga elektrolit kuyilgandan 2 soat keyin elektrolit zichligi tekshiriladi. Agar shu vakt davomida elektrolit zichligining pasayishi 0,3_*10³ kg/m³ dan ortmasa, bu akkumulyatorlar batareyasining tugridan-tugri ishlatish mumkin. Agar zichlikni pasayishi yukoridagi kiymatdan ortik bulsa, bunday akkumulyatorlarni ishga tushirishdan avval albatta zaryadlash va elektrolit zichligini belgilangan kiymatgacha etkazish zarur.