«transport mashinalari» fanidan kurs loyihasi

1.Karyer avtomobil transportini hisoblash
1.1 Avtotransportning tortishini hisoblash
Tortish hisoblarining maqsadi-yuk tashishning berilgan shartlari uchun harakatlanuvchi tarkibni tanlash.
Tortish hisoblari quyidagilarni o'z ichiga oladi:
1) harakatlanuvchi tarkibni tanlash;
2) samosvalning harakatiga qarshilik kuchlarini hisoblash;
3) samosvalning dinamik omili, tezligi va tortish kuchi (tormoz kuchi) qiymatlarini aniqlash;
4) tormoz yo'li masofasini hisoblash;
5) yoqilg'i-moylash materiallari sarfini aniqlash.


Harakatlanuvchi tarkibni tanlash. Ekskavator-avtomobil komplekslarini karyerning yillik unumdorligiga mos ravishda tanlash tavsiya etiladi (1-jadval).
Jadval 1
Ekskavator-avtomobil komplekslarining ish sharoitlari

Yillik unumdorlik A, mln t	Kompleksning xususiyatlari
	Ekskavator kovshining sig'imi, m^3	Avtosamosvalning yuk ko'tarish qobiliyati, t
< 10	3-8	30-55
10-30	5-12,5	40-120
30-50	8-15	80-150
> 50	10 dan ko’p	120 dan ko’p

Tanlangan ekskavator turi uchun Qolmaqir konida qo'llaniladigan modellaridan biri tanlandi.

BelAZ kon samosvallarining asosiy parametrlari 2-jadvalda keltirilgan.
Jadval 2
BelAZ-7513 va BelAZ-75303 seriyali elektromexanik transmissiyali BelAZ samosvallarining texnik xususiyatlari

Asosiy parametrlari	Avtosamosval markasi
	75131	75132	75133		75134		75302			75303			75304			75306
Yuk ko'tarish qobiliyati, t	130			120		130		220			200				220
Dvigateli	КТА-50	8ДМ-21 АМС	КТА-50		TBD.680V1		MTU/DDC 16V4000			12 ДМ-21АМ			8ЧН26/26			QSK-60
Quvvati, kVt	1176	1103	1175		1200		1716			1765							1716
Generator quvvati, kVt	800								1400
Elektr dvigatellarining quvvati, kVt	420								560									590
Shinalari	33.00-R51								40.00-57									40.00R57
Maksimal tezlik, km/soat	45								40
Burilish radiusi, m	13								15
Og'irligi, t	105			111		110		150			152,7			155.5	150
Kuzovning geometrik sig'imi (shapkasi bilan), m^3	50 (75,5)								92 (130)			80 (112,2)						92 (130)

Quyidagi dastlabki ma'lumotlar ko’ra trassa bo'ylab harakatlanadigan samosvalning tortish va ekspluatatsion hisoblarini bajaring:

- karyerning yillik unumdorligi A =42 mln. t;
- konning notekis ishlash koeffitsienti К_Н.Р= 1,1;
- yildagi ish kunlari soni n_РАБ= 305;
- smenasining davomiyligi Т_СМ= 8 soat;
- yukning massa zichligi g= 2.0 t/m³;
- yuk tashish masofasi L= 4 km;
- shamol oqimi tezligi υ_в = 36 km/soat;
- avtosamosval tipi - BelAZ-75131;
- ekskavator turi - EKG-15;
- ekskavatsiya koeffitsienti К_Э = 0,75;
- qoya toshli jinslar.

2-rasm. Hisoblash trassasining rejasi va bo'ylama profili.


Yuklangan va yuksiz yo'nalishlarda 1-uchastkada samosvalning harakatiga umumiy qarshilik kuchlari quyidagi formula bilan aniqlanadi:


bu yerda: – to’g’ri gorizontal yo’ldagi asosiy harakatga qarshilik kuchi
1-uchastkada:


2-chi uchastkada: kN

3-chi uchastkada: kN



4-chi uchastkada: kN

- havoning qarshiligining kuchi
– avtosamosvalning suyrulikligini inobatga oluvchi koeffisient
= 5,5-7,0
– avtosamosvalning lobovoy oyna yuzasining maydoni
– quvvat tanlash koeffisienti. = 0.88-0.90
– transmissiya FIK. = 0.66-0.9
1-chi uchastkada:



, chunki <35км/ч;

2-chi uchastkada:





kN



3-chi uchastkada:







kN


4-chi uchastkada:







kN


– qiyalikdan hosil bo’luvchi qarshilik kuchi
Yukli yo’nalish
1-chi uchastkada: chunki
2-chi uchastkada: W_iгр2= 1•11•237=26 kN
3-chi uchastkada: W_iгр3= = 1•17•237=40,3 kN
4-chi uchastkada: W_iгр4= = 1•30•237=71,1 kN
Yuksiz yo’nalish
= chunki
= 1•11•107=11,7 kN
= 1•17•107=18,2 kN
= 1•30•107=32,1 kN
– aylanayotgan massalarning inertsiyasi tufayli yuzaga keluvchi qarshilik kuchi
– avtomobilning aylanayotgan massasining inertsiya koeffisienti. = 0.1-0.15
1-chi uchastkada:




2-chi uchastkada:
W_jгр2=
а_гр2=




3-chi uchastkada:
W_jгр3=


а_гр3=




4-chi uchastkada:
W_jгр4=


а_гр4=


- egri yo’llardagi burilishlardan hosil bo`luvchi qarshilik kuchi
R<70 m radiusli egri uchastkadagi qarshilik kuchi
1-chi uchastkada
chunki 1-uchastka gorizontal.
2-chi uchastkada:
W _Rгр2= =67,5 kN
W _{R ПОР 2}= =30,5 kN
3-chi uchastkada:
chunki 3-uchastka gorizontal.
4-chi uchastkada:
W _Rгр4= =60,4 kN
W _{R ПОР 4}= =27,2 kN
Yuklangan va yuksiz yo'nalishlarda trassaning har bir uchastkasida samosvalning harakatiga umumiy qarshilik kuchlarini hisoblash natijalari 3-jadvalda jamlangan.
Jadval 3
Samosvalning harakatiga umumiy qarshilik kuchlari

Uchastok	ω0, N/t	W0, kN	WВ, kN	Wi, kN	Wj, kN	WR, kN	W, kN	υа,km/s	а, m/s^2
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10
	Yukli yo’nalish
1.	500	118,5	43,5	0	41,7	0	203,7	21,5	0,16
2.	500	118,5	37,9	26	-7,8	67,5	242,1	17,7	-0,03
3.	300	71,1	45,7	40,3	17,2	0	174,3	23	0,066
4.	900	213,3	55,5	71,1	-28,6	60,4	371,7	9	-0,11
	Yuksiz yo’nalish
4.	1000	107	0	32,1	10	27,2	176,3	18,4	0,085
3.	400	42,8	0	18,2	51,7	0	112,7	42,1	0,44
2.	600	64,2	0	11,7	-17,3	30,5	89,1	33,7	-0,147
1.	600	64,2	0	0	17,6	0	81,8	39,7	0,15

1.2 Avtosamosvalning harakat tezligini aniqlash
2.1. 1-uchastkadagi Avtosamosvalning dinamik omili:




Avtomobilning tortish xarakteristikasidan foydalanib (1-rasm) biz qiymatlarni aniqlaymiz

2-uchastkadagi Avtosamosvalning dinamik omili:
D_гр2=
D_пор2=

Avtomobilning tortish xarakteristikasidan foydalanib (1-rasm) biz qiymatlarni aniqlaymiz

3-uchastkadagi Avtosamosvalning dinamik omili:
D_гр3=
D_пор3=


Avtomobilning tortish xarakteristikasidan foydalanib (1-rasm) biz qiymatlarni aniqlaymiz