Transpotr intelektual tizimlari muhandisligi

Yuk avtomobil shassisining gabarit o’lchamlari, mm
uzunligi	9450		mm
eni	2550		mm
balandligi	3735		mm
yuk avtmobilining bazasi	5200		mm
oldingi g'ildiraklar koleyasi	2075		mm
orqa g'ildiraklar koleyasi	1815		mm
Oldingi o’qdan og’irlik markazigacha bo’lgan masofa
Yuksiz xolda	2646		mm
To’la yukli xolatda	3250		mm
Orqa o’qdan og’irlik markazigacha bo’lgan masofa
Yuksiz xolda	2554		mm
To’la yukli xolatda	1950		mm
Yuk avt. To’liq massasi	16000		kg
Yuk ko'tarish qobilyati	8200		kg
Oldingi o’qlariga tushadigan massa
Yuksiz xolda	3830		kg
To’la yukli xolatda	6700		kg
Orqa o’qlariga tushadigan massa
Yuksiz xolda	3970		kg
To’la yukli xolatda	10500		kg
Dvigatel
turi	" D0836 LFL10", to’rt taktli turbo dizel
silindrlarning miqdori va joylashuvi	qatoriga 4 ta
Dvigatel litraji	6,9		l
siqish darajasi	19:1		-
ishchi hajmi,	4554		sm³
maksimal quvvat, kW/l.f.	162 / 220
Tirsakli valning maksimal aylanishlar chastotasi	2400		ayl/min-1
maksimal buruvchi moment,	800 (1700)		Н.m (min-1)
Zararli moddalar miqdori bo’yicha ekologik sinfi	Evro-2
Dvigatelning joylashuvi	Dvigatel oldinda, bo’ylamasiga joylashgan
Rul boshqarmasi	Gayka-reyka-sektor vint-sharikli gidrokuchaytirgich
Tormoz tizimi
ishchi	Barabanli, pnevmatik 2 konturli yuritmali o’qlar bo’yicha mustaqil bo’linmali
Tormozlarning antiblokirovka tizimi mavjudligi	mavjud
Ilashish mehanizmi	bir diskli, quruq, ulanish gidravlik boshqarmali, pnevmo kuchaytirgich bilan
Asosiy bosh uzatma (rusumi, turi)	Meritor Hypoid MS14-160, gipoidli uzatma
Uzatmalar qutisi (rusumi, turi)	ZF-6S-850 OD
uzatmalar soni	6
Uzatmishlar soni
transmissiya	1
I-uzatma	6,72
II-uzatma	3,66
III-uzatma	2,18
IV-uzatma	1,41
V-uzatma	1,00
VI-uzatma	0,79
Opqaga uzatma	6,03
Asosiy uzatma	4,63
Osma (old + orqa)	Trapetsion ressorlar. Amortizatorlar (ikki harakatli gidravlik teleskopik)
Yuqori bosimli yoqilg’i nasosi	"ZEXEL", bir qatorli
Yoqilg’i baki sig’imi,	335		litr
Maksimal tezligi,	100		km/s
Shina o‘lchamlari {rk=0.520}	11,00 R22,5

Matlab: Simulnik va Editor bo’limlarida kurs ishi bajarishda ishlatilgan buyruqlar.
Simulnik

Editor
Plot- grafik chizish.
Grid on – ­grafig ortida setka xosil qiladi.
Title- grafig yuqori qismiga matin kiritish.
Ylabel – Y o’qiga matin kiritish.
Xlabel – X o’qiga matin kiritish.

Yo’q

Tormozlanish xususiyatini xisoblash
Matematik modeli.



Matlab Simulnikka o’zgarmaslarni kiritish.

Avtotransport vositalari (ATV) deb to‘la massasi har-xil bo‘lgan hamda passajir va yuklarni tashishga mo‘ljallangan avtomobillarga aytiladi. Ular-ning tasnifi 1-jadvalda keltirilgan:

1-jadval

Kategoriya	To‘la massa, t	Avtotransport vositasining turi
M1	-	Passajir tashish uchun mo‘ljallangan va o‘rin-diqlar soni 8 ta dan kam bo‘lgan (haydovchidan tashqari) ATV yoki ularning bazasida yaratil-gan va mayda yuklarni tashish uchun mo‘ljallan-gan modifikatsiyalar (pikap, universal va b.). Bu modifikatsiyalarning to‘la og‘irligi asosiy ATVning to‘la og‘irligidan ortiq bo‘lmasligi kerak
M2	5 gacha	SHuning o‘zi, o‘rindiqlar soni 8 dan ortiq
M3	5 dan ortiq	SHuning o‘zi
N1	3,5 gacha	YUk tashish uchun mo‘ljallangan ATV
N2	3,5...12,0	SHuning o‘zi
N3	12,0 dan ortiq	SHuning o‘zi

Avtomobilning tormozlanish xususiyati deb o‘zining xarakat tezligini pasaytirish yoki to‘la to‘xtash, qiya yo‘llardan pastlikka harakatlanganda be-rilgan tezlikni saqlash, shuningdek bir joyda to‘xtab turish qobiliyatiga aytiladi.
Tormozlanish xususiyati tormoz tizimlarining ishi bilan ta’minlana-di. Amalda bo‘lgan davlat standartlariga asosan avtomobillar uchta majburiy tormoz tizimlari bilan (ishchi, to‘xtatib turish va zaxira) jixozlanadi. Og‘ir-ligi 12t.dan ortiq avtomobillar yoki tog‘lik rayonlarda foydalanishga mo‘l-jallangan avtomobillar esa yordamchi tormoz tizimi bilan ham jixozlanishi lozim. Barcha tormoz tizimlari avtomobillarning tormozlanish samaradorli-gini va avtomobillarning tormozlanishdagi turg‘unligini ta’minlab berishi kerak.
ATVning texnik xolatiga xavfsizlik talablari bo‘yicha tuzilgan O‘zbe-kiston davlat standarti O’z DSt 1057: 2004ga asosan, foydalanishda (eksplua-tatsiyada) bo‘lgan avtomobillarning tormozlanish xususiyati quyidagi kattalik-lar bilan baxolanadi:

1. 
   yo‘l sinovlarida:
   
   • 
     barqaror sekinlashish ;
     
   • 
     tormoz yo‘li ;
     
   • 
     tormozlanishdagi turg‘unlik.
     
2. 
   stend sinovlarida:
   
   • 
     umumiy solishtirma tormoz kuchi ;
     
   • 
     tormoz kuchlarining g‘ildiraklararo tengsizlik koeffitsienti ;
     
   • 
     tormoz tizimining ishga tushish vaqti ;
     

Yuqorida keltirilgan standartga asosan, ishchi tormoz tizimi bilan tor-mozlanayotgan avtomobilning tormozlanish samaradorligi va tormozlanishdagi turg‘unlik me’yorlari 2-jadvalda keltirilgan.

2-jadval

Kate- goriya	, km/s	, N (kg), ko‘p emas	, m, ko‘p emas	, m/s^2, kam emas*	γt, kam emas	, ko‘p emas	, s, kam emas	Harakat koridori-ning eni, m
M1	50	490 (50)	23,5	5,2	0,53	0,09	-	2,5***
M2	50	686 (70)	28,9	4,5	0,46	0,09	0,6**	2,5***
M3	50	686 (70)	28,9	4,5	0,46	0,11	0,6	3,0
N1	50	686 (70)	28,9	4,5	0,46	0,11	-	2,5***
N2	50	686 (70)	28,9	4,5	0,46	0,11	0,6	3,0
N3	50	686 (70)	28,9	4,5	0,46	0,11	0,6**	3,0

* Keltirilgan me’yorlar yangi avtomobillarga nisbatan 10% kam;
** Pnevmatik yuritmali avtomobillar uchun;
*** Eni 2m.dan kam bo‘lgan avtomobillar uchun, agar avtomobilning eni 2m.dan katta
bo‘lsa,me’yoriy koridor eni – 3m.


Avtomobillarning tormozlanish diagrammasi

Avtomobilning tormozlanish davrini tormozlanish diagrammasi yorda-mida baxolash mumkin. Tormozlanish diagrammasi deb avtomobil tezligini va sekinlashishini vaqt bo‘yicha o‘zgarishiga aytiladi (1-rasm)

1-rasm. Avtomobilning tormozlanish diagrammasi


– xaydovchining reaksiya vaqti, s ( =0,2…1,5c)
– tormoz yuritmasining kechikish vaqti, s (gidravlik.yuritma uchun
=0,05.... 0,1c, pnevmatik yuritma uchun =0,2c)
– sekinlashishning oshib borish vaqti ( =0,4…0,5c)
– barqaror sekinlashish bilan tormozlanish vaqti, s.
– tormoz pedali qo‘yib yuborilganda sekinlashishning pasayish vaqti, s (agar tormozlanish avtomobil to‘la to‘xtaguncha amalga oshirilsa =0)

YUqorida sanab o‘tilgan barcha vaqtlarning umumiy yig‘indisiga avtomo-bilning to‘xtash vaqti deyiladi, ya’ni:

, s; (1)
To‘xtash vaqtida bosib o‘tilgan yo‘lga avtomobilning to‘xtash yo‘li deyila-di, ya’ni: , m; (2)
Berilgan avtomobilning tormozlanish diagrammasini chizish uchun O’z DSt 1057:2004ga asosan uning tormozlanishdagi boshlang‘ich tezligini V_a=50km/s deb qabul qilinadi va tormozlanish diagrammasining ordinata o‘qiga shu tez-lik tanlangan masshtabda joylashtiriladi. Tormozlanish diagrammasining abssissa o‘qiga esa vaqtni masshtabda joylashtiriladi.. t_p, t_z, t_n larning qiy-matini berilgan avtomobil uchun tanlab olinadi.
ning qiymati quyidagicha aniqlanadi [3]:
, c; (3)

bu erda: j_c – barqaror sekinlashish , m/s²;

k_e – tormozlanishning samaradorlik koeffitsienti. (uning fizik ma’nosi:
haqiqiy sekinlashish nazariy sekinlashishdan necha marta kichikligini
ko‘rsatadi, engil avtomobilar uchun k_e =1,2, yuk avtomobillar va avtobuslar
uchun k_e =1,3…1,4)
– bo‘ylama yo‘nalishdagi ilashish koeffitsienti (xisob-kitoblar uchun =0,7)
Tanlab olingan va hisoblab topilgan qiymatlar 3-jadvalga kiritiladi:
3-jadval

Avtomobil turi							jc	Izox
Yuk avt. dizelli	50	1	0.2	0.5	2.6	0	5.2