Trust and support

Ҳикоялар тўплами
76
ўзларини бағишлашлари ва оналарининг қисматига 
рози бўлишлари ақлинг даргоҳига сиғмайди. У сени 
жондан севишига қарамай нега бошқаси билан кет-
ганини-ку ўлгунингча англолмай ўтишинг тайин.
Нега бу қадар кечикдинг, деган саволини унутол-
майсан. Сочининг иси димоғингни куйдириши ва 
шундан сўнг уни мангуга йўқотишни. Бунга ҳам май-
ли дейсан, бироқ ҳаётингда бундай аёллардан қанча-
си кечмади, ахир. Ҳар гал қийналардинг, бироқ бу 
сафар бошқача бўлди. Бу кетиш оддий кетиш эмас. 
Сен энди қочқинсан. Умринг бўйи очликдан ўлмай 
дея кирган ишларинга қасдма-қасд, айтсам у мендан 
кетади дея ичинга ютган ишқ изҳорларинга қара-
май, ҳаётинг қўлингдан олиниши мумкин бўлса-да, 
ҳатто кези келганда эркингдан маҳрум бўлишинг 
эҳтимоли юқорилигини билсангда кетиб боряпсан 
Даниянинг биллурдек йўлларида. Ачинмайсан. Пу-
шаймон бўлишга-да мажолинг йўқ.
Ҳар кетганнинг ўз ҳикояси бор. Сен ҳам кетиш қа-
роридан аввал нақадар заифлигингни, майда одам-
лигингни ўйга толиб ўтказган бедор тунларингда 
тушуниб етдинг. Кўнгилнинг иши-ку майли, лекин 
яшаб қолиш, очдан ўлмаслик деган қўрқув кўксинг-
нинг чап тарафидаги кенг бўшлиқни зирқиратиб 
юборарди. Барини ўйлаб оғринардинг: бир тараф-
дан чала қолган ишлар, бир тарафдан кутавериб кў-
зинг қорайган аёлдан айрилиш, ватанингда исминг-
нинг ёнига фақат учинчи шахс қўшимчасини қўшиб 
эслашлар, бу сиёсий ўйинларда сенга берилган рол, 
ўлкангда тобора ортиб бораётган сиёсий босимлар, 
аёлларнинг ўлдирилиши, ҳар дақиқа бомба порт-
лашидан қўрқиб кун кечиришлар, шаҳарларнинг 
санъат ва нафосатдан маҳрум қилиниши, ҳар лаҳза 
бирон дўстингнинг тобутини елкага олиш мумкин-
лигидан даҳшатга тушишлар ва бошқа фожиалар… 

---

Атиргул ўғриси
77
Газетада сенинг шеърингга етмаган жойлар, ҳар 
куни бирон ёзувчининг қамоққа олиниши. Овозлар-
нинг ўчирилиши. Ва, энг охирида Суҳан. Ҳуқуқ ўр-
тадан супуриб ташланган бу замонларда чегарадан 
ноқонуний ўтиш оғриқларингнинг барига малҳам 
бўладигандек туюлди.
Ўғил бола отасига ўхшайди деган гапларга бо-
лалик пайтинг ҳеч ишонмасдинг, бироқ мана, гар-
чи сабаблар бошқа бўлса-да, кетиш йўллари бир 
бўлди. Отангнинг кетишга мажбур бўлгани ҳолда, 
турмуш қаршисида қандоқ ночор дийдираб турга-
нини эслайсан. Кетмоқ… Ғазабинг қайнаганди ўша 
кунлар. Тириклик бозорида баъзан сарбоз, баъзан 
морбоз эдинг. Айни дам буларнинг ҳаммасига қўл 
силтаб кетаркан, бор-йўқ мулкинг – кўксингдаги 
залворли бўшлиқ ва чўнтагингдаги иккита эски фо-
тосурат билан жим кетяпсан юк машинасининг ка-
бинасида. Бу шундай кетишки, кимсанинг хабари 
йўқ. На видолашув, на ортингда қолган бирон мак-
туб. Қолганларга ҳеч нарса қолмади, бироқ уларнинг 
бутун хотиралари сен билан. Дўстларинг. Сени нақа-
дар севарди улар. Ҳамма нарсани ҳаммадан аввал 
сен ўрганардинг. Шу ўрганишлар бўлмасайди.
Аёл чўнтагингдаги дайди ғуссалар сарсари йиғи-
лар билан қулаб бораётир. Кабина деворига беихти-
ёр мушт туширасан. Юрагинг оғрийди. Шунча олис 
масофани-да назарга илмай оғрийверади. Йўлнинг 
йигирманчи соатида қолганлар нима қиларкин 
деган савол миянгни эговлай бошлайди. Нозим 
Ҳикматнинг шеърларидек ёна бошлайсан. Қолган-
лар қолди, дейсан. Ҳар ким ўша куз оқшомида ўз 
тақдирини ҳал қилиб бўлди. Ёсуман ўша кишини 
танлади. Сен эса кеч қолгандинг. Сен кетишни, Ёсу-
ман эса бир умр пушаймон бўлиб ўтишни танлади. 
Ҳали виждонинг кўп қийналишини биласан, билиб 

---

Ҳикоялар тўплами
78
туриб ўзингни овутасан. Эрк шаҳри – Амстердамга 
ичингдаги бутун зулматни чиқариб ташлаш учун уй-
қусираб кетиб боряпсан. Балки у ерда яшаш ҳам на-
сиб қилар. Ҳарҳолда, янги ҳаётга юк машинасининг 
димиққан кабинасида, ноқонуний йўллар билан ки-
риб боряпсан.
Юртингда ҳам кўп асир тушдинг. Аёлларнинг ку-
лишларига, бир қизнинг нимтабассумига-да арзимас 
сиёсатчиларнинг дағдағаларига, ёзувчиларнинг пуч 
умидларига. Яқин қаламкаш дўстларинг қуёш нури 
билан баробар бирма-бир панжара ортига бадарға 
бўла бошлади. Сен эса Анқаранинг жинкўчаларидан 
бирида Ёсуманнинг нигоҳларидан бунёд зиндонга 
банди бўлдинг. Қимирлолмадинг, овозинг чиқмади, 
ёнига боролмадинг. Узоқ-узоқларга тикилиб қол-
динг. Худди бу турмуш тарзига, ўзингдан ташқари-
даги одамларга узоқдан қарагандек. Уни-буни қўй, 
кўзларинг икки аршиндан узоғини кўролмасди. Кўз-
ойнагингни тақдинг – ойнаси буғдан хира тортганди. 
Ҳар кеча юм-юм йиғлардинг. Ҳатто босинқирай ту-
риб ҳам кеч қолаверардинг.
Соатинга қарайсан. Бу сафар кеч қолмаслигинг 
керак. Чегаранинг уёғида немис дўстинг, шоир 
Аҳим кутиб олади. Келишингни билиб, Берлиндан 
Амстердамга соғинч қанотларига миниб йўлга туш-
ганди у. Бутун дўстларинга хабар беради, улар сени 
бироз қочоқ мақомида сақлаб туришади. Кейин 
фуқаролигинг ўзгаради, балки исм-шарифинг ҳам. 
Бироқ сен ўша аёлни йўқотганингдан бери ватансиз 
эдинг. Энди шу ғурбат сенга ватан бўлади. Суҳан-
нинг хаёли ҳамон уч ойлик қизалоғида. Биз барибир 
қайтамиз, шундайми, дея ўйчан кўзларинга тикилиб 
қолади. Ваҳоланки, қайтиш деган сўзни бир шеър 
мисраси ичра унутиб қолдирганинга анча бўлган. 

---