Tuberkulyoz diagnostikasi, obъektiv va kliniko-labarator tekshirish usullari. Tuberkulyoz sinamalari, (Diaskin testi), funktsional tekshirish usullari, rentgenodiagnostika va bronxoskopiya

SILGA SHUBHA QILINGAN BEMORLARDAN BALG’AM YIG’ISH METODIKASI 
VA UNI TASHKILLASHTIRISH

---

Nafas a‘zolari siliga shubha qilingan bemorlar balg‘amini yig‘ish o‘rta ma‘lumotli, 
maxsus bilimga ega tibbiy xodim kuzatuvi ostida o‘tkaziladi. Bu muolajani o‘tkazishga 
ma‘sul shaxslarni BTSYo muassasalaridagi o‘rta tibbiy xodimlar orasidan tanlab olinadi. 
Normada yig‘ilgan material xajmi – 3-5ml bo‘lishi kerak 
Balg‘am yig‘ish jarayoni tibbiy xodim uchun diagnostikaning preanalitik 
bosqichidagi eng xavfli muolajasi hisoblanadi. Chunki batsilla ajratuvchi bemor 
yo‘talganda va balg‘am ajratganda xonada sil qo‘zg‘atuvchisi saqlagan aerozolning kata 
konsentratsiyasi hosil bo‘lishi mumkin. Shu sababli infeksion naoratning hamma chora-
tadbirlariga amal qilish zarur. 
Labaratoriyaga murojaat qilib kelgan, har bir yo‘taladigan bemordan yo‘talish 
gigienasiga amal qilishini so‘rash zarur (xirurgik niqobdan foydalanish, og‘zini qo‘li yoki 
salfetkasi bilan yopish). 
Balg‘amni iloji boricha havo yaxshi aylanib turuvchi, yorug‘ xonalarda yig‘ilishi 
kerak. Bunda havo oqimi infeksiya tutgan tomchilarni tezda atrofga tarqatadi, 
ultrabinafsha nurlari esa sil mikobakteriyasini inaktivlashtiradi.
Balg‘am yig‘ish qoidalari: 
Silga shubha qilingan bemordan patologik material ajralishi noregulyar bo‘lganligi 
sababli, birinchi tekshiruv natijasi manfiy bo‘lishi, keying kungi tekshiruv natijasi esa 
musbatchiqishi mumkin. 
Shu sababli silga shubha qilinganda MBTni bakterioskopik aniqlash uchun 
balg‘amni 2 nusxada yig‘ish zarur: 
Ambulatoriya sharoitida: 
1 nusxa– silga shubhalantiruvchi shikoyatlar bilan kelgan bemorlar tibbiy 
muassasaga kelganda, hamshira nazorati ostida 
2 nusxa – ertalabki porsiyasini olgan ma‘qul (og‘izni yaxshilab chayib, tishini 
tozalab). 
Statsionar sharoitida: 
Balg‘amni yig‘ilishi 2 kun davomida 2 marta bajariladi – erta saxarda, tuni bilan 
yig‘ilgan balg‘am ajralishi boshlanganda hamshira nazorati ostida bajariladi. Material 
erta tongda, bemor ovqatlanishidan oldin yig‘ilgani ma‘qul, chunki ovqat qoldiqlari 
surtmani ko‘rishda qiyinchilik tug‘diradi. Balg‘amni yig‘ish begona shaxslardan holi 
ravishda yig‘ilishi kerak. So‘ngra ximioterapiya va davo natijasini nazorat qilish 
maqsadida 2 marta balg‘am yig‘iladi. 
Balg‘am yig‘ishda oldin: 
Balg‘am yig‘ishdan oldin tibbiy xodim bemorga o‘tkaziladigan muolajadan 
maqsadni tushuntiradi, bemor haqidagi ma‘lumotlarni ro‘yxatga olish jurnaliga yozib 
qo‘yadi va maxsus kiyim komplektini kiyadi (oddiy ish xalatini ustidan yana bitta xalat, 
tibbiy qalpoqcha, maska, klyenkali fartuk va oxirida rezinkali perchatka ), so‘ngra bemor 

---

og‘zini va tomog‘ini suv yoki soda eritmasi bilan chayishi , keyin balg‘am yig‘iladigan 
xonadagi ochilgan oynani oldiga borib o‘tiradi. 
Balg‘amni yig‘ish vaqtida tibbiy xodim bemorni orqa tarafida turib muolajani 
kechishini kuzatib, nazorat qilib turishi kerak (ochiq havoda shamol orqa tarafdan esib 
turishi kerak)
Bemor havoni bir necha sekund ushlab turgan holda 2 marta chuqur nafas olishi, 
so‘ngra sekin-asta burun orqali chiqarishi kerak. 3-marotaba chuqur nafas olishi va 
nafasni og‘iz orqali kuch bilan chiqarishi kerak, shu jarayonni qaytarishi va yo‘talishi 
kerak. Bu o‘pkaning pastki qismlaridagi balg‘amni ham yig‘ishga yordam beradi. 
Bemordan konteynerni og‘izga yaqin tutib turishini va uni ichiga astalik bilan tuflashi 
so‘raladi.
Tufuk yoki burun-halqum shillig‘I balg‘am hisoblanmaydi va diagnostic kam 
ahamiyatga ega. Agarda balg‘am miqdori yetarli bo‘lmasa jarayonni qaytadan o‘tkazish 
lozim.
Yetarli miqdorda balg‘am yig‘ilgandan so‘ng tibbiy xodim konteynerni bemorni 
qo‘lidan oladi, uni qopqog‘I bilan yopadi, konteynerni dezinfeksiyalovchi salfetka bilan 
xo‘llangan salfetka bilan artadi, bemorni ism sharifi, identifikatsion nomeri, balg‘am 
yig‘ilgan vaqti yozilgan etiketkani konteyner korpusiga yopishtiradi (konteynerning yon 
yuzasiga, qopqog‘I ustiga emas). 
So‘ngra balg‘amli konteyner maxsus biks yoki sumka-xolodilnikga joylashtiriladi 
va darhol maxsus labaratoriyaga yuboriladi.
Patologik material ixtisoslashtirilgan bakterioskopik laboratoriyaga 2 kundan ko‘p 
bo‘lmagan muddatda yuborilishi kerak. Balg‘am namunasi ixtisoslashtirilgan 
bakterioskopik laboratoriyaga yetib kelgandan so‘ng 2 ish kuni davomida tekshirib 
chiqilishi lozim. Agar balg‘am namunasini darhol yuborish imkoni bo‘lmasa u holda 
balg‘am namunasini muzlatkichda +4oС da 2kundan ko‘p bo‘lmagan mudatda saqlanadi. 
Bakteriologik tekshiruv zarur bo‘lganda balg‘am steril idishga yig‘iladi va +4oС 
haroratda muzlatkichda 24 soatgacha saqlanadi.
Tekshirilayotgan materialni laboratoriyaga tekshirilishgacha bo‘lgan muddatning 
davomiyligi va uni saqlash sharoiti sharoiti tekshiruv natijasiga o‘z ta‘sirini ko‘rsatadi. 
Agar ushbu muassasada silni aniqlash uchun mikrobiologik tekshiruv o‘tkazish imkoni 
bo‘lmasa, tekshiruv chun yig‘ilgan materialni darhol markaziy laboratoriyaga yuboriladi. 
Markaziy laboratoriyaga yuborish har haftada 1 yoki 2 marta amalga oshiriladi va bunda 
tekshiriluvchi material yuborilayotganda konservatsiya qilinmagan holda, muzlatkichda 
48-72 soatdan kam muddat saqlanishi lozim. TLCh ni aniqlash maqsadida diagnostic 
materialdan tashqari mahalliy laboratoriyada ajratib olingan kulturani ham yuborish 
mumkin. Har bir tekshiriluvchi material o‘ziga xos etiketkasi to‘ldirilgan bo‘lishi va
individual yo‘llanmasi bo‘lishi lozim. Hamma partiyada esa 2 nusxada yo‘llanma 
varog‘ini to‘ldirgan holda yuboriladi. Bitta nusxasini to‘ldirilgan va materialni yig‘ishga 
va transportirovka qilishga ma‘sul shaxs imzosi qo‘yilgan list laboratoriyaga olib 
kelingan material bilan birga, har bir material uchun to‘ldirilgan individual blanka bilan, 

---

2-nusasini esa tekshiriluvchu materialni qabul qilib oluvchi laboratoriya xodimi 
imzolaydi. 
Yo‘llanma varaqasini va individual blankalarmi infitsirlanishini oldini olish 
maqsadida ularni alohida konvertlarga yoki polietilen paketlarga solinishi kerak va 
bevosita kuryerga, keyin esa materialni qabul qilib oluvchi laboratoriya xodimiga 
beriladi. 
Olib kelingan materialni laboratoriyada qabul qilib olish, laboratoriya muassasasi 
tomonidan bajariladi va u olib kelingan materialni sifatini baholash, yo‘llanma varag‘ini 
to‘g‘ri va o‘liq to‘ldirilganligini hamda uni olib kelingan materialga mos kelishini 
tekshiradi.