Tuproq kimyosi

Oksidlanish va qaytarilish tartibiga ko‘ra tuproqlarni guruhlash

OQ tartibi tipi	Tuproqlar	Eslatma
1.Oksidlovchi jarayoni absolyut ustuvorligi	Dasht va cho‘l va chala cho‘l zonalarining tuproqlari: qora, kashtan, bo‘z, bo‘z-qo‘ng‘ir, qo‘ng‘ir va boshqalar.
2.Oksidlovchi jarayonlar ustivor	Chimli podzol, o‘rmonzorlarni qo‘ng‘ir, bo‘z-qo‘ng‘ir, tuproqlari, qizil tuproqlar, sho‘rtoblar.
3.Keskin farqli OQ tartibi	Botqoqlashgan podzol, chimli podzol	Bu o‘rinda tuproqlarni nordon va ishqoriy, gil hosil qiluvchilarga ham ajratish maqsadga muofiq.
A)ustki qatlamlarda mavsumiy ravishda aytarilish jarayonlari rivojlangan	O‘rmonzorlarning gilli bo‘z qo‘ng‘ir tuproqlari, solodlar, o‘tloqi sho‘rtoblar, sariq tuproqlar.
B)gillanish quyi qatlam larda rivojlangan	Sizot suvi yaqin sug‘oriladigan tuproqlar va o‘tloqi tuproqlar.
C)quyi qatlamlarda turg‘un qaytarilish jarayoniga ega guruh	Melioratsiyalanadigan botqoqli torfli tuproqlar.
D)butun kesma bo‘ylab keskin oksidlovchi jarayonga ega.	Sholikor yerlar tuproqlari.
4.Butun kesma bo‘lab qaytariluvchi sharoitga ega
A)gilli qaytariluvchi sharoit	Gilli botqoq, chimli-gilli botqoq va boshqa tuproqlar
B)vodorod sulfidli qaytariluvchi sharoit	Sho‘rxoklar, sulfatlar mineralizatsiyaga ega bo‘lgan sizot suvli sho‘rxoklashgan tuproqlar

Tuproqlardagi oksidlanish va qaytarilish jarayonini o‘rganish va boshqarish fanda va ishlab chiqarishda katta ahamiyat kasb etadi.

OQ tartibini boshqarish yerlarni quritish, aksincha suv bostirish (sholikor yerlar uchun zarur), haydash, yumshatish, mulchalash, organik va mineral o‘g‘itlar, ximmeliorantlar solish va boshqa yo‘llar bilan olib boriladi.
Bu borada ortiqcha namga ega bo‘lgan tuproqlarda asosiy vazifa oksidlash, oksidlanish jarayonini kuchaytirish bo‘lsa, avtomorf tuproqlarida buning aksi bo‘lishi mumkin, buning ozuqa elementlari harakatchanligi oshiriladi.
Umuman melioratsiya og‘ir kechadigan tuproqlarda birinchi darajali vazifa kuchli haydov qatlamini yaratish, haydov osti qatlamini yumshatish kabi ishlar. Bu kabi ishlar amalga oshirilganda OQ tartiboti ham yaxshilanadi. Natijada temir, azot, fosfor, oltingugurt, marganets, kabi elementlarni OQP ham ijobiy tomonlarga o‘zgaradi. Bu elementlarning harakatchanligi ortadi. Natijada o‘simliklarni ozuqa va havo, suv tartiboti yaxshilanadi. Bu esa yuqori hosil garovidir.