Тупроқшунослик-ўқув қўлланма-лотин

Sinov savollari: 
1. Qo‘ng‘ir yarim sahro tuproqlar qayerlarda tarqalgan, ularning 
genezisi, tasnifi va morfologiyasini tushuntining? 
2. Kashtan tuproqlar genezisi, tasnifi, xossalari qanday? 
3. Bo‘z tuproqlar genezisi, tasnifi, xossalari qanday? 
4. Karbonatli va gipsli birikmalar qanday hosil bo‘ladi? 
 
36-bob. Fersiallitli tuproqlar 
Bu tuproqlar toifasiga subtropik va tropik mintaqalarda namli o‘rmon 
va savannalarda keng tarqalgan bir guruh tuproqlar kiradi. Tuproqlar 
quyidagi xususiyatlari bilan ajralib turadi: 1) mineral qism siallit 
xarakterga ega bo‘lib, loy qism kaolinit-illit guruhidagi minerallardan 
tashkil toptan; 2) degidratatsiyaga uchragan temir oksidlar yig‘ilmalarining 
aniq ajralib turishi; 3) profil qatlamlari sariq, jigarrang, qizil rangda. 
Fersiallit tuproqlar barcha qit’alarda tarqalgan bo‘lib, quruqlikdagi 
maydonning 11,3 % ini tashkil qiladi. Tuproqlar uch guruhga bo‘linadi: 
- sariq va podzollashgan - sariq tuproqlar. 
- temirlashgan tropik tuproqlar. 
- qizil-qo‘ng‘ir savanna tuproqlari. Sariq rangli va podzol sarg‘ish 
tuproqlar. 
V.V.Akimsev tomonidan 1926-1927-yillarda Ozarbayjonning Talish 
tog‘lari va G‘arbiy Gruziyada M.N.Sabashvili (1936, 1948) tomonidan 
o‘rganilgan. Keyinchalik sariq tuproqlarni Lenkoranda R.V.Kovalyev 
(1966), Xitoyda D.Top (1937), V.A.Kovda (1959) o‘rganib chiqdilar. 
Sariq tuproqlar to‘rt tipga va bir necha tipchalarga bo‘linadi: 1) sariq 
tuproqlar asoslarga to‘yinmagan va turli darajada podzollashgan; 2) sariq 
gleyli tuproqlar; 3) podzol sarg‘ish tuproqlar; 4) podzol sarg‘ish gleyli 
tuproqlar. Sariq tuproqlar Gruziyada neogen - paleogen davri dengiz 
yotqiziqlari ustida hosil bo‘lib, profilning tuzilishi A-ABt-Bt, f-BC-C, A-
E-Bt-Bt, f-BC-C. 
Sariq rangda, profilning o‘rta va pastki qatlamlari loy 
zarrachalari yig‘indisidan iborat bo‘lib, singdirish sig‘imi 10-20-30 
mg.ekv/100 g, yuqori aktual va potensial kislotalik, A qatlamda gumus 
miqdori 5-6 %, VT qatlamda mayda dispers zarrachalar miqdori ko‘p, 
mineral mahsulot siallitli xarakterda, temir oksidlari profilning pastki 

---

H.
Х.Тursunov. Тuproqshunoslik 
144 
qatlamlarida to‘planadi. Bu toifadagi tuproqlardan sitrus ekinlari 
yetishtirishda foydalaniladi.