Turdialiyeva-sh pdf

“Kuzatish” fe’lining freym tahlili
1
Behold
Kuzatmoq (neutral)
2
Dab
Chalg itmoq (salbiy)
ʻ
3
Espy
Josuslikqilmoq (salbiy)
4
Examine
Tekshirmoq (neutral, salbiy)
5
Eye
Kuzatmoq (salbiy)
6
Gaze
Qaramoq (ijobiy)
7
Introspect
Sinabko rmoq (neutral)
ʻ
8
Invigilate
Nazoratqilmoq (neutral)
9
Look
Qaramoq (neutral)
1
0
Nose
Burunsuqmoq, kuzatmoq (salbiy)
54

---

1
1
Observe
Kuzatmoq (ijobiy)
1
2
Outwatch
Kuzatmoq (salbiy)
1
3
Teleview
Kuzatmoq (neutral)
1
4
Trace
Kuzatmoq (salbiy)
1
5
Watch
Tomoshaqilmoq (ijobiy)
1
6
Witness
Guvohibo lmoq (salbiy)
ʻ
Yuqoridagi jadval 1 dan shuni xulosa qila olamizki, “kuzatmoq” tafakkur
fe’li o z ma’nosida inson ongida o’n olti xil boshqa ma’nodosh fe’llarni o z ichiga
ʻ
ʻ
olgan kichik guruh shaklida joylashar ekan va ushbu fe’llar ishlatilish maqsadi va
xususiyatlariga ko ra farqlanadi. Masalan: a) ijobiy b) salbiy va c) neutral. Quyida
ʻ
ushbu ifodalanish xususiyatiga ko ra farqlanish xulosasi:
ʻ
55

---

18%
35%
47%
"Kuzatmoq" tafakkur fe'lining 
ifodalanish xususiyatiga ko'ra 
natijalari
ijobiy
neutral
salbiy
Grafadan ko rinib turibdiki, garchi
ʻ
“kuzatmoq”, “observe” fe’li ifodalanish
xususiyatiga ko ra neutral fe’l hisoblansada ammo inson ongida kuzatmoq fe’li
ʻ
guruhi tarkibida turuvchi fe’llarning aksariyati salbiy ma’noda ishlatiladi va ushbu
yuqoridagi fe’llar ijobiy maqsadda ishlatilsada inson onggiga u birinchi bo lib
ʻ
salbiy ma’noda yetib boradi. Bu “kuzatmoq” fe’l guruhining o zga jihatlaridan
ʻ
biridir. Huddi shunday salbiy ma’nodagi fe’lning ijobiy ma’noni beruvchi
vaziyatda qo llanilgan misolga nazar tashlasak:
ʻ
-
he espied the sparrow flying from a branch to another branch.
-
[u chumchuqning u shoxdan bu shoxga uchayotganini kuzatdi]
-
He traced how his new car working.
-
[he yangi mashinasin iqanday ishlayotganini kuzatdi.]
Yuqoridagi misollarning ikkalasida ham espy va trace fe’llari ijobiy
ma’noda ishlatildi ammo, o quvchining ongida ush fe’llar salbiy ma’noda
ʻ
ishlatilishi haqidagi axborot joylashgan bo lib, u o quvchining gapni ijobiy
ʻ
ʻ
tushunishdan chalg itishi va uni teskari ma’no tushunishi mumkin. Masalan: 
ʻ
a) u
(ovchi) chumchuqni u shoxdan bu shoxga uchishini kuzatdi. (ovlash uchun) yoki
b) u yangi mashinasini (yangi bo lsada buzilib qolgan, nuqsoni bor) qanday
ʻ
ishlayotganin ikuzatdi.
56

---

Tafakkur fe’llarining freym tahlili bizga shuni ko rsatadiki, tafakkur fe’llari
ʻ
ong ostida kichik guruhlarda joylashadi va ular ifodalanish xususiyatiga ko ra bir
ʻ
birlaridan farq qiladi. Fe’llarni tadbiq qilayotganda va ular yuzasidan izlanishlar
olib borayotganda, fe’lning ifodalanishiga ko ra va uning va uning atrofidagi fe’l
ʻ
guruhlarining konteks mazmunini o rganish dolzarb masala hisoblanaadi.
ʻ