Turkm dili-7 2017. indd

Sorag sözlemi

▲ Bir zady soramak üçin ulanylýan sözleme sorag sözlemi diýilýär.

Ýazuwda sorag sözleminiň yzyna sorag belgisi (?) goýulýar. Soragy aňladýan söz sözlemde belent heň bilen aýdylýar.

28. 
    nji gönükme. Sözlemleriň aýdylyşy we pikir aňladyşy nähili? Göçüriň. Sözlemleriň yzyndan haýsy dyngy belgisini goýsaňyz ýerlikli boljak?
    

1. 
   Erkin göreş boýunça haýsyňyz mekdebiň çempiony
   
2. 
   Sen Kerim Gurbannepesowyň goşgularyny oka- dyň-my
   
3. 
   Sen göreşmäge çykjakmy
   
4. 
   Söz toparlarynyň atlaryny bilýarmisiňiz
   
5. 
   Onuň aýdýanlary dogrumy
   
6. 
   Sen türkmen halk eposlaryndan haýsysyny okadyň
   

Ýüzlenme sözlem

▲ Birine ýa-da bir zada ýüz tutulyp aýdylýan sözleme

Ýüzlenme sözlemler içki joşguny (begenji, gynanjy, haýran galmagy, haýyş etmegi, buýrugy, gaharlanmagy we ş.m.) aňladyp, belent heň bilen aýdylýarlar.
Ýazuwda ýüzlenme sözlemleriniň yzyndan ýüzlenme belgisi (!) goýulýar.

ýüzlenme sözlem diýilýär.

29. 
    njy gönükme. Sözlemleriň aýdylyşyna, pikir aňladyşyna üns beriň. Sözlemleriň yzyndan degişli dyngy belgini goýup, depderiňize göçüriň.
    

1. 
   Hormatly ýaşlar, edebiňizi saklaň
   
2. 
   Ýaşasyn güneşli Özbegistanym
   
3. 
   Tebigaty hiç kime harlatmarys
   
4. 
   Watany ýürekden söýüň
   
5. 
   Okuwçylar! Göreldeli tertip-düzgün ugrunda göreşiň
   

30. 
    njy gönükme. Aşakdaky sözlemleriň aýdylyşlary, pikir aňladyşlary taýyndan nähili sözlemdigini anyklaň we degiş- li dyngy belgilerini (!, ?, .) ýerli-ýerinde goýup, depderiňize göçüriň.
    

1. 
   … Siz ýene-de bir zady unutmaň: bihuda öten minudy dünýä malyny berip gaýtaryp bolmaz// (B.Kerbabaýew).
   
2. 
   … Çalşaňda, uz gylyjyň gädilmesin// Hak ýakan çyragyň öçmesin, taňry seni namarda zar etmesin// («Gor- kut ata» eposy). 3. Eger üç kişi bolsaňyz, üçünji şahsa eşitdirmän ikiňiz özbaşdak pyşyrdaşyp gepleşmäň, çünki,
   

bu ony ynjydar// Adamlara garyşyp gitseňiz, onda ogryn gepleşseňiz hem bolar. (Hadysdan).
4. «Haýwan bu ýanda dursun, aýdyň hany halaýyk, Sözlän sözi bimany, nadan nädip gün görer.//
Gulak gerip, soň süýräp gulaç ýarym dilini,
Dostun baryp dostlarna satýan nädip gün görer//
(A. Ötepbergenow).

31.