Türkmen halk döredijiligi

Halky kyssalar. Jadyly ertekiler

---

42
Türkmen halk döredijiligi
köz onuň etegini deşipdir, ondan kül az-azdan dökülip, yz edip gidipdir. 
Emma Akpamyk mundan bihabar, gelip nahar bişirip, taýyn edip goýupdyr. 
Doganlary awdan gelip, ertesi ýene awa gidýärler welin, döw Akpamygy 
yzarlap gelýär. Akpamyk döwüň gelýänini görüp, gapyny içinden bekläp 
oturýar. 
Döw: 
− Barmagyň birini gapynyň arasyndan uzat – diýipdir. 
Akpamyk barmagyny uzadýar. Döw barmakdan pugta tutup, bir temen 
bilen deşip, ganyny sorýar. Yzyndan hem: 
− Doganlaryňa aýtsaň, iýerin – diýip, yzyna gaýdýar.
Akpamyk gorkusyna doganlaryna hiç zat aýdyp bilmändir. Döw her 
gün gelip, gyzyň barmagyndan ganyny sorup gidipdir. Şol sebäpli hem 
Akpamyk gün-günden horlanypdyr. Doganlary «näme bolýar?» diýseler 
hem «maňa hiç zat bolanok» diýip jogap beripdir. 
Doganlary:
− Geliň, şuny saklalyň − diýşip, awa ugran kişi bolup, bir ýerde bu-
kulyp ýatypdyrlar.
Akpamyk işlerini jaýba-jaý edip, döwüň geler wagty bolanda, gapyny 
içinden bekläp oturypdyr. Hemişe gan içmäge öwrenen döw gelip, gapyny 
kakýar welin, ýedi dogan ýedi ýerden topulyp, döwüň janyny asmanda 
kakýarlar. Onuň kellesi «çöpden-çörden kän bolaryn» diýip, togalanyp gid-
ýär. Akpamygyň doganlary onuň yzyndan ýetip bilmän galanlar. Birnäçe 
wagt geçensoň, ol kelle birnäçe döw bolup gelip, ýedi doganyň ýedisini hem 
öldürip, etlerini iýip, süňklerini taşlapdyrlar. Akpamyk bolsa keýik derisiniň 
aşagyna girip bukulypdyr. Döwler ony görmändirler. Akpamyk şeýdip aman 
galypdyr. Döwler öz mekanlaryna gidipdirler. Akpamyk döwler gidensoň, 
bukulan ýerinden çykyp, doganlarynyň süňklerini bir ýere ýygnap, üstüni 
keýik hamlary bilen basyryp, bir aty münüp, galama-gala aýlanyp, bilimli 
adamlardan doganlaryny direltmegiň ýoluny sorap ýörkä, ahyry bir garry 
kempiriň üstünden barypdyr. 
Garry: 
− Gyzym, seniň doganlaryňy döw öldüren bolsa, ony direltmegiň alajy 
bolar, emma gaty kyndyr – diýipdir. 
Akpamyk:
− Garry ene, kynam bolsa, aýt – diýip, oňa ýalbarypdyr.

---

43
Garry: 
− Akmaýanyň süýdünden getirip, üstlerine sepseň, jana gelerler, emma 
Akmaýa adam görse, iýer. Emma köşegi adamy gaty gowy görýändir
– diýip aýdypdyr.
Akpamyk eline ýanlyk alyp, Akmaýany gözläp, ýola düşüpdir. Ahyry 
bir gün Akmaýanyň köşeginiň üstünden barypdyr. Köşek Akpamygy görüp, 
oýnap, bökjekläp, ýanyna gelipdir. Gyz köşegiň ýüzünden, gözünden sypap, 
ogşap, köp mähribanlyk edip, ahyry arzy-halyny beýan edipdir. 
Köşek:
− Bolýar, emma enem bilse, ikimizem iýer, gel, sen meniň goltugymyň 
aşagyna girip, tüýüme gabsanyp bar. Men emip, ýanlyga guýaýyn – diýip-
dir. Sebäbi köşegiň garnynyň aşagynyň we gapdalynyň tüýi ýerden süýrenip 
ýörmüş. 
Akpamyk: «Bolýar» diýip, köşegiň tüýüne bukulyp, görünmän, 
Akmaýanyň ýanyna barypdyr.
Akmaýa:
− Adam, adam ysy bar ýaly-la – diýip, tarp urup başlapdyr.
− Eje jan, adam näme işlesin? – diýip, köşegi ýalbarandan soň, Akmaýa 
köşeşip, emdirmäge durupdyr. Akpamygyň gaby dolansoň, köşek usullyk 
bilen aýrylyp, otlan bolup, arany açyp ugrapdyr. Emma Akmaýa-da müňkür 
bolup, olaryň yzyndan seredip durupdyr. Akpamyk ozal atyny bir ýerde 
gizlän eken, köşek otlan bolup, atyň ýanyna golaýlanda, Akpamyk atyna 
tarap gaçypdyr. Akmaýa-da muny görüp topulypdyr. Gyz zordan ata münüp 
ýetişipdir. Akmaýa kowup, ony tutup bilmän galypdyr. Akmaýa dolanyp 
gelýärkä, köşegine: «Gara daşlar bolgaý sen, balam» diýip gargyş edipdir. 
Köşegi şol taýda gara daş bolup doňup galypdyr. 
Akpamyk Akmaýanyň süýdüni getirip, doganlarynyň süňklerini ýer-
be-ýer goýupdyr welin, biriniň ýagyrnysynyň süňküni tapmandyr, ony döw 
çeýnäpmi, nädipmi, garaz, ýok. Bar süňküniň hemmesini ýerbe-ýer goýup, 
süýdi üstüne sepip, bir gara keçä dolapdyr. Birnäçe wagt geçenden soň, 
doganlary asgyrşyp:
− Aý, kän ýatypdyrys – diýşip, ýerlerinden galypdyrlar.
Akpamyk doganlaryna eden işlerini aýdyp beripdir. Olar doganynyň 
beýle jepa çekenine köp gynanypdyrlar. Emma özgesi abat bolup, ýeke 
iň kiçileriniň ýagyrnysynyň süňküniň birjigi kem bolupdyr. Ýedi dogan 
täzeden öňki ýaly aw awlap geziberipdirler. Soň Akpamyk ýedi doganyny 
öýerip, her haýsyna gelin alyp beripdir. Emma ýedisi hem aýallaryndan