Türkmen halk döredijiligi

Halky kyssalar. Jadyly ertekiler

---

64
Türkmen halk döredijiligi
Mämmetjana «Ýadadyk, gel, biraz galyp, dynç alaly» diýeli. Ondan soňra 
bu hem galar. Şeýdip, bir ýerde ukladyp-zat edip, bir ahmallyga salyp, bir 
iş ederis. Ondan soň ähli zady hem-de bilbilgöýäni özümiz alyp gideris» 
diýip, bir çukura tüýkürýärler. Ondan soň Mämmetjanyň ýanyna gelip:
− Eý, Mämmetjan, biz ýadadyk. Gel, inim, şu ýerde biz olardan biraz 
galyp, dynç alalyň − diýýärler.
Mämmetjan hem: «Gel, meniň agalarym ýadan bolsalar, bulara biraz 
dynç bereýin» diýip, pikir edip:
− Geliň, siz ýadan bolsaňyz, hökman dynç alarys − diýýär.
Mämmetjanyň agalary aýdýarlar:
− Geliň, birazajyk ýatybam turalyň.
Ondan soň bular ýalandan ýatan kişi bolýarlar. Inisine hem aýdýarlar:
− Mämmetjan, sen hem birazajyk ýat, senem ýaman ýadansyň.
Dogrudan hem, halys ýadap gelýän Mämmetjan kellesini ýere goýan 
badyna derrew süýji uka gidýär. Agalary munuň uklanyny bilip, hasyr-
husur Mämmetjany basyp, gözüni oýup alýarlar-da, özüni hem eltip bir 
guýa taşlaýarlar. Onuň gözlerini hem aňyrdan Mämmetjan bilen gelýän 
ite berýärler. Ol it, dili bolmasa hem, hemme zada örän ýagşy düşünýärdi. 
Mämmetjan onuň örän gowy görýän ýoldaşy bolansoň, it onuň gözlerini 
iýmän, diliniň aşagynda saklap goýaýdy. Agalary işlerini bitirenlerinden 
soň, ýene-de aňyrlygyna baka gidiberýärler. Bular beýlekileriň yzyndan 
ýetip:
− Mämmetjan aw awlamaga galdy. Ýöne ol ýerik baranymyzdan soň, 
bu hakda biriňiz dagy sesiňizi çykaraýsaňyz, hökman ajalyňyzyň ýetdigidir, 
biläýiň − diýip, özara maslahat edýärler. Mämmetjanyň agalary öňe ozup 
giden ýoldaşlarynyň yzlaryndan ýetip:
− Eger siz beýläk baranymyzdan soň, bilbilgöýäni şular alyp gelenok 
diýäýseňiz, onda siziň hökman ajalyňyzyň ýetdigi − diýip, bulary hem gor-
kuzýarlar. Bular hem gorkularyna:
− Bolýar, biz aýtmarys − diýýärler.
Bular guşy hem alyp, öz şäherlerine ýetip, atalarynyň ýanyna baryp:
− Ynha, ata, biz bilbilgöýäni alyp geldik − diýýärler.
Onda bularyň atasy:
− Ýagşy, siz alyp gelen bolsaňyz, hany, Mämmetjan nirede galdy?
− diýip, bulardan soraýar.
Bular aýdýarlar:
− Biz Mämmetjany görmedik.

---

65
Atasy aýdýar:
− Ýok, siz dogryňyzy aýdyň, Mämmetjansyz bu bilbilgöýäni alyp 
gelmek siziň işiňiz däldir.
Bular ýene-de:
− Ýok, biz Mämmetjany görmedik. Ol biziň bilen gidenok ahyry
− diýýärler.
Ondan soň bir gün geçýär, iki gün geçýär, üç gün geçýär welin, bilbil-
göýä hiç saýramaýar. Bularyň atasynyň keseli öňküsindenem beterleşipdir. 
Ol şu guş saýraýsa, ýagşy boljak, bolmasa-da, gün geldigiçe erbetleşjek.
Atasy bulara aýdýar:
− Näme, bu siziň getiren guşuňyz saýramaýar? Bu gus bilbilgöýä däl 
bolaýmasyn. Eger-de bilbilgöýä bolsa, onda bu saýrardy.
Gurban bilen Weli ikisi-de aýdýar:
− Ata, ol häzir ýadaw. Ol demini-dynjyny alansoň, hökman saýrar.
Atasy aýdýar:
− Dynç aljak bolsa, dynç alarça wagt geçdi.
Olar aýdýarlar:
− Aý, indi tiz saýramaga başlar.
Mämmetjan bolsa şol guýynyň içinde ýatyr. Hälki it Mämmetjanyň 
ýanynda galypdy. Bu it Mämmetjana guşjagaz tutup getirip berýär. Şol 
ýerde hoz agajy bar eken, ondan hem hoz çöpläp getirip berýär. Şeýdip, 
onuň ýanyndan aýrylman ýör.
Indi sözi kimden eşit, Mämmetjanyň bilbilgöýäni alyp gaýdan ýe-
rindäki gyzdan eşit. Mämmetjan şol gyzyň ýanynda wagty barmagyndaky 
ýüzügini alyp, öz barmagyna dakyp, öz ýüzüginem gyzyň barmagyna dakyp 
gaýdypdy. Mämmetjanyň ýüzüginde ady we haýsy ýurtdandygy ýazylgydy. 
Ol gyzyň hem ýüzügine ady we ýurdy ýazylgydy. Süýji ukuda ýatan gyz 
birwagtlar ukusyndan oýanyp görse, munuň töweregindäki çyralar öňki 
duran ýerlerinden başga ýere üýtgedilipdir. Bir görse, bilbilgöýä hem ýok. 
Ondan soň bu gyz aňk-taňk bolup ep-esli durýar. Görse, elindäki ýüzügi 
hem özüniňki däl. Ýüzüge garasa, onuň ýüzünde Mämmetjanyň ýurdy 
hem ady ýazylgy. Ondan soň bu gyz şaýyny tutup, ýeke özi Mämmetjanyň 
yzyny yzlap ugraýar. Az ýöräp, köp ýöräp, sähetli gün gyz Mämmetjanyň 
ýurduna barýar. Ondan soň gyz salgy alyp, Mämmetjanyň öýlerine barýar. 
Gapydan ätläp:
− Hany Mämmetjan? − diýip soraýar.
Agalary aýdýarlar:
* 5. Sargyt № 3166