Türkmenistanyň Bilim ministrligi Magtymguly adyndaky Türkmen döwlet uniwersiteti

 
Kwang dili- afraaziýa dilleriniň biri bolup, Çad 
toparyna girýär. Çad respublikasynda ýaýrandyr. Çad 
dilleriniň ählisinde bolşy ýaly, sözleriň leksiki manysyny 
tapawutlandyrýan owaz äheňli ulgamy bar. Kwang diliniň 
ýazuwy ýokdur.
 
Keltiber 
dili-hindi-ýewropa 
dilleriniň 
Kelt 
toparyna girýär. Bu dil aýratyn toparçany emele getirýär. 
Gadymy döwürlerde Pirneý ýarym adasynyň merkezi 
bölegine ýaýrapdyr. Ýazuw ýadygärlikleriniň esasy bölegi 
b.e.ö III-I asyrlara degişlidir. Keltiber dili flektiw dillere 
degişlidir, ýöne onda goşulma arkaly söz üýtgedilişi amala 
aşyrylyş alamaty bar. Bu diliň ýazuwynda bogun belgileri, 
şeýle-de aýratyn sesleri aňlatmak üçin belgiler bar. Ýazuw 

---

78 
ýadygärlikleri birnäçe sözden durýan ýazgylary öz içine 
alýar. 
 
Kera dili-afraziýa dillerine degişlidir. Çad toparyna 
girýär. Çad respublikasynda ýaýrandyr. Sözleriň leksiki 
manysyny tapawutlandyrýan owaz äheňler ulgamyna 
eýedir. Ýazuwy ýok. 
 
Kerek dili- çukotka-kamçatka dilleriniň biridir. 
Çukotka awtonom okrugynyň Bering etraplaryna 
ýaýrandyr. Bu dili Korýak diline ýakyn hasaplaýarlar. 
Kerek dilinde gepleýänleriň sany 100 adam töweregi 
diýlip çaklanylýar. Maýno-pilgin we hatyr şiweleri bar. 
Ýazuwy ýok.
 
Kem dili- ýeniseý sillerine degişlidir. Ýeniseý 
derýäsynyň akymy boýunça Kureýkden Tungusa çenli 
ýaýrandyr. Bu dilde gepleýänleriň sany 700 hasaplanýar. 
Grammatik gurluşy goşulma arkaly söz üýtgedilişi amala 
aşyrýan dillere degişlidir. Grammatik many aňlatmakda 
sintetik usullar agdyklyk edýär. Käbir ýagdaýlarda içki 
fleksiýa göze ilýär. Ýazuwy ýok. 
 
Komi dili- ugor-fin dilleriniň biridir. Fin toparynyň 
perm toparçasyna girýär. Komi respublikasynda, Ýamalo-
Nenes, Hanty-Mansyý awtonom okruglarynda ýaýrandyr. 
Bu dilde 320 müňden köpüräk adam gepleýär diýlip çak 
edilýär.Şiwelere 
bölünişi 
örän 
ýokary 
derejede. 
Grammatik gurluşy goşulma arkaly söz üýtgedilişi amala 
aşyrýan dillere degişlidir. Grammatik many aňlatmakda 
sintetik usullar agdyklyk edýär. Sözlük düzüminde örän 
köp mukdarda rus sözleri bar.XVII asyra çenli Stefan 
Permskiý tarapyndan döredilen elipbiý bolupdyr, soň rus 
elipbiýi esasynda düzülen elipbiýe geçilipdir. 
Kopt dili- abhaziýa dillerine degişlidir. Müsür 
toparyna girýär. Özünde gadymy müsür diliniň ösüşiniň 

---

79 
netijesini jemläpdir. Häzirki döwürde janly gepleşikde 
ulanylmaýar. Grammatik many aňladyşyň analitik usullary 
agdyklyk edýär. Dilde grek dilinden alnan sözler 
köp.Özünde 32 belgini jemleýän, grek elipbiýiniň 
esasyndaky kopt elipbiýi ulanylýar.