Turon nashr

Мувозанатли нарх

Мувозанат-бу бозор талаб ва таклифи бир-бирини мувозанатлаштирадиган ва натижада нархлар барқарор бўладиган ҳолат. Одатда, товарлар ёки хизматларнинг ҳаддан ташқари таклифи нархларнинг пасайишига олиб келади, бу эса талабнинг ошишига олиб келади, кам таклиф ёки етишмовчилик эса нархларнинг кўтарилишига олиб келади, натижада талаб камаяди.¹³⁵

Foundations of Accounting in Business - FAB Study Text 2016. PART A: Chapter 03 «Microeconomic factors» қисмида мувозанат нарх ва нарх вазифаларини қуйидагича эътироф этилган.
Рақобатбардош бозор жараёни мувозанат нархига олиб келади, бу бозор таклифи ва бозор талаби миқдори мувозанатда бўлган нарх. Ҳар қандай бозорда, агар бозор талаби ёки таклиф шартлари ўзгарса, мувозанат нархи ўзгаради.
Нарх механизмининг вазифалари. Одамлар фақат чекланган даромадга эга ва улар ўзларидаги пулга нима сотиб олишни ҳал қилишлари керак. Улар хоҳлаган товарларнинг нархи уларнинг сотиб олиш қарорларига таъсир қилади.
Фирмаларнинг ишлаб чиқариш қарорларига талаб ва таклиф муносабатлари таъсир қилади. Ушбу муносабатлар қуйидаги омилларга боғлиқ:
(а) Бозор талаби шартлари firma ишлаб чиқариши учун оладиган нархга таъсир қилади. Нархлар ишлаб чиқарувчиларга сигнал вазифасини бажаради ва нархларнинг ўзгариши фирманинг ишлаб чиқариш миқдорини ўзгартиришга бўлган жавобини рағбатлантириши керак.
(b) Таъминотга ишлаб чиқариш харажатлари ва фойда таъсир қилади. Фойдани максимал даражада ошириш мақсади фирмаларнинг ишлаб чиқариш миқдорини ўзгартириш орқали нарх ёки харажат ўзгаришига жавоб беришини рағбатлантиради.
(с) Агар firma бозор нархларининг ўзгаришига жавоб бериб, унинг харажатларини назорат қилиб, самарали ишласа, у фойда билан мукофотланади.
Фирмаларнинг қайси соҳада ишлаши ва қайси бозорларда ишлаб чиқарилиши ҳақидаги қарорларига олинадиган нархлар таъсир қилади. Масалан, баъзи фирмалар бир соҳада кўп йиллар давомида ташкил этилган бўлса-да, бошқалари доимий равишда очилиб, ёпилиб ёки янги саноат ва янги бозорларга ўтмоқда. Вақт ўтиши билан саноатдаги фирмалар ҳам сотадиган товарлар ҳажмини ошириши ёки камайтириши мумкин.
Бироқ, баъзида нарх товар ёки хизматнинг иқтисодий нархини англатмайди. Масалан, ҳукумат томонидан ўрнатилган солиқлар туфайли нарх харажатлардан юқори бўлиши мумкин. Сигарет ва спиртли ичимликларни сотиш нархи солиқ ва бож қўйилганлиги сабабли уларни ишлаб чиқариш нархидан анча юқори. Аксинча, субсидия сунъий равишда паст нархга олиб келиши мумкин. Асосан, биз нархни талаб ва таклифнинг бозор кучлари томонидан белгиланадиган товарлар ва хизматларнинг алмашинув қийматининг кўрсаткичи сифатида кўриб чиқамиз.