Tushuntirish yozuvi mavzu: Kuniga 60t soya moyini uzluksiz usulda neytrallash, oqlash va hidsizlantirish texnologiyasi

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
TOSHKENT KIMYO-TEXNOLOGIYA INSTITUTI

«OZIQ-OVQAT MAHSULOTLARI TEXNOLOGIYaSI» FAKULTETI

«OZIQ-OVQAT MAHSULOTLARI TEXNOLOGIYaSI» KAFEDRASI
(Yog’-moy texnologiyasi yo’nalishi)

TUSHUNTIRISH YOZUVI

Mavzu: __Kuniga 60t soya moyini uzluksiz usulda neytrallash, oqlash va hidsizlantirish texnologiyasi__

Kafedra mudiri_______________________t.f.n. Serkayev Q.P.

Bitiruv ishi rahbari_____________________Akramova R.R.
Bajaruvchi_____________________________Maripova Z.Sh
Toshkent – 2011


MUNDARIJA

Kirish…………………………………………………………………………3

Ishlab chiqarishning nazariy asoslari………….……………………………...5

Texnologik sxemani tanlash va asoslash………………………….……….….7

Texnologik sxemani bayoni……………………………………………...……8

Xom ashyo, yordamchi materiallar va tayyor

maxsulot tavsifi …………………………………………………….……........11

Moddiy hisoblar……………………………………………………….……….13

Uskunalarni tanlash va asosiy uskunalar xisobi………………..……………17

Asosiy uskunaning hisobi………………………………………………………24

Ishlab chiqarishni nazorat qilish…………………………………….…………27

Atrof muhitni muxofaza qilish……………………………………….….…… 31

Fuqaro himoyasi ………………………………………………………………34

Mehnatni muxofaza qilish…………………………………………..…………37

Foydalanilgan adabiyotlar……………………………………………….……..43

KIRISH

O’zbekistonda o’simlik yog’i ishlab chiqarish uchun asosiy xom ashyo paxta chigiti hisoblanadi. Lekin oxirgi yillarda paxta ekish maydonlarining qisqarganligi sababli yog’ – moy sanoatining xom ashyosi bo’lmish paxta chigitining yetishmasligi muammosi tug’ildi. Bu muammoni yechish uchun hukumat boshqa moyli urug’larni yetishtirib, ishlab chiqarishni yo’lga qo’yishni mutaxassislar oldiga asosiy vazifa qilib qo’ydi. Hozirgi kunda yog’ – moy korxonalarida paxta chigitidan tashqari importdan kelayotgan soya urug’ini qayta ishlash, shu bilan birga kungaboqar, maxsarni qayta ishlash va ulardan turli yog’ – moy mahsulotlari ishlab chiqarish yo’lga qo’yilgan. Yog’ – moy sanoatida o’simlik moylari, margarin, mayonez, xo’jalik va atir sovunlari, texnik maqsadlar uchun boshqa turdagi mahsulotlar ishlab chiqarilib kelinmoqda.

Bulardan tashqari atir – upa, farmasevtika va bo’yoq sanoati uchun ayrim xom ashyolar ham yog’ – moy sanoatida ishlab chiqariladi.
Respublikamizda yog’ – moy sanoati oziq – ovqat sanoatining umumiy mahsulotlari xajmining 40% ga yaqinini beradi.
Yog’ –moy sanoati xalq xo’jaligining eng qadimgi va hozirgi kunnig yetakci tarmoqlaridan biri hisoblanadi. Bu soxada asosan paxta chigiti ,kungaboqar, soya ,raps, zig’ir masxar va boshqa moyli ekinlarda moy olish keng yo’lga qo’yilgan. Respublikamizda sanoatning bu tarmog’ida paxta chigiti, soya , raps, meva danaklari hamda sabzavot urug’laridan moy olinib atir- upa fatmoteftika va oziq- ovqat sanoati tarmoqlarida ishlatiladigan yog’lar margarin maxsulotlari , mayonez xo’jalik sovuni , atir sovun va texnika maqsadlari uchun boshqa turli maxsulotlar ishlap chiqariladi.
Oxirgi paytlarda yog’-moy ishlap chiqarish korxonalarida chet el investorlari iwtirokida yangi texnologiyalar barpo etish va shu bilan birga yangi maxsulot turlarini ,assortimentilarni yaratish va ko’paytirish kabi ishlar jadal sur’atlarda amalgam oshirilip kelinmoqda .Korxonalarni texnikaviy jihatdan qayta jixozlashda Krupp , Sket (Germaniya) ,”Alfa-Laval’ (SHvetsiya), “Jon braun “, “ Karver”, “Kraun “,(AQSH), “Matsonni “, “Bollista” ( Italiya), Polsha ,Ukraina , Possiya, firmalari bilan hamkorlik yaxshi samara bermoqda .
O’zbekistonda o’simlik moyi ishlap chiqarish uchun asosiy xom ashyo paxta chigitidir. Oxirgi yillarda paxta ekin maydonlarining qisqartirilganligi sababli yog’- moy sanoatining xom ashyosi bo’lmish paxta chigitining yetishmasligi muammosi vujudga keladi.
Bu muammoni yechish uchun hukumatimiz boshqa moyli urug’larni ham yetishtirish , yog’ moy maxsulotlari nishlap chiqarishni yo’lga qo’yishni mutaxasislar oldiga asosiy vazifa qilip qo’ydi.Xozirgi kunda yog’-moy korxonalarida paxta chigitidan tashqari impotrdan kelayotgan soya dukkagini qayta ishlash keng yo’lga qo’yilgan.
Soya butun dunyoda ishlap ciqarilayotgan suyuq yog’larning ancagina qismini tashkil etadi. Tarkibida 19-22 % yog’, 39-45% oqsil, 2.8-6.8% selluloza, 3.3-6.4% kul, va boshqa moddalar mavjud.Soya donini oqsil ombori deyish mumkin .Soya moyi tez quridigan bo’ladi.
Rafinatsiyalangan moylarni iste’molchilari xalq xo’jaligining ko’pgina tarmoqlari xisoblanadi. Rafinatsiya jarayoni ishlap chiqariwning oxirgi va qayta ishlash jarayoning birinchi bosqichidir.
Rafinatsiya deb , yog’larni aralashma va hamrox moddalardan tozalash jarayoniga aytiladi.
Rafinatsiya bturli fizikaviy va kimyoviy jarayonlarning murakkab kompleksidir, ularni qo’llash yog’dan xamroh moddalardanni ajratib olishga imkon beradi.
Rafinatsiya usulini shunday tnlash kerakki,bunda yog’ning triglesirid qismio’zgarishsiz qolsin va yog’dan maksimal miqdorda qimmatli xamroh moddalar (fosfatitlar)ajralib qolsin. Rafinatsiya zaxarli ximikatlarni ham to’liq yo’qotishni ta’minlanishi kerak.
Oziq-ovqat uchun ishlatiladigan yog;lar to’liq sikl bilan rafinatsiyalanadi .Fosfatidlar mumsomon moddalarni ajratish, erkin yog’ kislotalarini pigmentlar hid beruvchi moddalarni yo’qotish kerak.