Тузувчилар: О. У. Авлаев, У. А. Бутаева, Г. Амирова. Таълимда интерфаол

Дебат 
нинг 
Дебатлар 
фикрни 
исботлашга 
асосланган 
бўлиб, 
иштирокчилардан аудитория эътиборини жалб қилиш учун 

---

97
мазмуни кутилмаган статистик маълумот ёки мисоллар келтириш орқали 
эътибор қозониш талаб этилади.
Дебат 
нинг 
давомий 
лиги 
Дебатда мавзу олдиндан эълон қилиниши ва мавзуни ёритиш 
учун вақт ҳисобга олинган бўлиши лозим. Малака ошириш 
курсларида ташкил этиладиган дебатларнинг давомийлиги 1 
соатдан 3 соатгача белгиланиши мумкин. Ундан ортиқ вақт давом 
этган дебат кутилган натижаларни бермайди. 
Назорат 
шакли 
ва 
баҳолаш
Ҳакамлар ҳар иккила жамоанинг келтирган фактларини 
тинглагач, ҳакамлик жадвалини тўлдирадилар ва дебат 
натижасида қайси жамоага афзаллик берилганлиги ҳақидаги 
ҳакамлар қарорини ёзиб қўядилар. 
15-схема 
Ўқув машғулотларида дебат методини қўллаш схемаси
Ҳозирда дебатларнинг қуйидаги шакллари амалиётда турли 
жараёнларда қўлланилади: 
Америкача мунозара (дебат). Бундай тарзда дарс ўтишда икки 
талаба белгиланган қатъий тартиб бўйича, мунозарага раислик 
қилувчининг раҳбарлиги остида берилган савол ёки муаммо бўйича 
мунозара олиб борадилар. Уларнинг билдирган фикрларини 
ҳакамлар жамоаси баҳолайди. Ҳакамлар жамоасининг таркиби 
талабалардан белгиланади. 
Инглизча мунозара (дебат). Мунозаранинг бу шаклида 
муҳокама қилинаётган муаммо ечимига етказилади. 
Очиқ мунозара (дебат). Қўйилган муаммони белгиланган қоида 
бўйича муҳокама қилиниб, унинг дебат натижасидаги ечимини 
Ўрганилаётган мавзу юзасидан баҳс юритилиши
зарур бўлган муаммо танланади 
Муаммо юзасидан алоҳида талаба, гуруҳ ёки жуфтликлар томонидан 
билдириладиган фикрлар таҳлил қилинади
Дебат якунланади 
Экспертларнинг фикрлари тингланади
Дебатда билдирилган фикрлар юзасидан хулоса чиқарилади 
Баҳслашиш учун икки нафар талаба (гуруҳ ёки жуфтлик) ларнинг 
эътиборларига танланган муаммо ҳавола этилади 

---

98
қабул қилиш ёки қилмасликни машғулот раҳбарига, агар дебат 
йиғилиш, мажлисда ўтказилган бўлса, унинг юқори бўғинига, 
раҳбариятига топшириш билан якунланади.