U. ǴAfurov, Q. Sharipov

HADAL BÁSEKILESIW
Basqa isbilermenler menen básekileskende tek onıń ruqsat 
etilgen (hadal báseki) túrlerinen paydalanılıwı, házirgi waqıtta, 
tutınıwshılardıń huqıqların qorǵaw haqqındaǵı nızam hújjetleri 
talaplarına ámel etiliwi kerek. Óziniń básekileslerin qorqıtıw, olardıń 
kommerciyalıq yaki sanaat sırların urlawǵa háreket etiw, mal-múlkine 
bile tura zıyan tiygiziw, básekileslerdi sındırıw ushın demping baha, 
yaǵnıy ónimdi óziniń ózine túser bahasınan tómen bahada satıw 
sıyaqlı usıllar hadal emes (nahaq) báseki túrleri bolıp esaplanadı. 
Bunday básekilesiwdiń keń jayılıwı ekonomikadaǵı turaqlılıqtıń 
buzılıwına, jámiyette bolsa jınayatshılıqtıń keńeyiwine alıp keledi.
DURÍS ESAP JÚRGIZIW HÁM ESAPLASÍW
Isbilermen buxgalteriya, tez hám statistika esabın nızam hújjetleri 
talaplarına muwapıq júrgiziwi, sonday-aq, óziniń xızmeti haqqındaǵı 
esabatlardı tiyisli mámleket organlarına belgilengen tártipte hám 

---

73
múddetlerde tapsırıw shárt. Durıs esap júrgizbew aqıbetinde 
isbilermenniń finanslıq nátiyjelerin nadurıs kórsetiw, paydanı jasırıw 
arqalı salıqtı tómenletiw jaǵdayları kelip shıǵıwı múmkin. 
ISBILERMENNIŃ JUWAPKERLIGI
Isbilermenniń juwapkerligi belgilengen huqıq hám minnetlemelerge 
ámel etpew, olardı orınlamaw aqıbetinde payda boladı. Isbilermenniń 
juwapkerligi degende isbilermen tárepinen islenbegen shártnama 
minnetlemeleri, xojalıq subyektleri, tutınıwshılar, jallanba jumısshılar 
hám mámlekettiń buzılǵan huqıqların tiklewge baǵdarlanǵan belgili 
is-háreketlerdi ámelge asırıw minnetlemesi túsiniledi.
Isbilermenniń juwapkerligi — bul isbilermennıń is-háreketiniń 
belgilengen nızam normaları, sociallıq hám ádep-ikramlılıq 
qaǵıydalarǵa muwapıqlıǵı boyınsha juwap beriw minnetlemesi.
Isbilermenniń juwapkerligi múlklik (materiallıq), hákimshilik, 
jınayıy hám ádep-ikramlılıq kórinislerde boladı.
Huqıqbuzıwshılıq subyektine qarata juwapkerlik jeke tártiptegi, 
toparlıq yamasa jámáátlik kórinislerge ajıraladı. Jeke tártiptegi 
juwapkerlikke isbilermenlik xızmeti tarawındaǵı óziniń minnet-
lemelerin orınlamaǵanlıǵı ushın óz aldına fizikalıq shaxs, toparlıq 
juwapkerlikke — fizikalıq shaxslar toparı, jámáátlik juwapkerlikke — 
yuridikalıq shaxslar iye boladı.