U. ǴAfurov, Q. Sharipov

Óndiristiń ózine túser bahası — ónim islep shıǵarıw procesi 
menen baylanıslı qárejetler jıyındısı.
Tolıq ózine túser baha — ónim islep shıǵarıw hám onı satıw 
menen baylanıslı qárejetler jıyındısı.
Shegaralıq ózine túser baha — hárbir gezektegi islep shıǵarılǵan 
ónim birliginiń ózine túser bahası.
Kommerciyalıq qárejetleri — ónimdi satıw menen baylanıslı 
bolǵan, yaǵnıy onı upakovkalaw, tasıw hám reklama etiw qárejetleri.
ÓNIMNIŃ ÓZINE TÚSER BAHASÍN ESAPLAW
Ónimniń ózine túser bahasın esaplaw ózine túser bahanı kalku-
lyaciya etiw dep te júrgiziledi.
Kalkulyaciya — latınsha «calculatio» degen sózden alınǵan 
bolıp, esap, esap-kitap degen mánislerdi ańlatadı. Bul ónim 
birligine tuwrı keliwshi óndiris qárejetlerin pul túrindegi esap-
kitabı.
Ózine túser bahanı kalkulyaciya etiw islep shıǵarıw kózde tutıl-
ǵan ónimniń reje ózine túser bahasın yamasa jaratılǵan ónimniń 
haqıyqıy ózine túser bahasın anıqlaw imkanın beredi.
Kalkulyaciya etiw óndiris qárejetleriniń belgili zatları boyınsha 
ámelge asırıladı. Tómende onıń ayırım tiykarǵı elementlerin kórip 
shıǵamız:
1) shiyki zat hám materiallar. Bular islep shıǵarıw kózde tutılǵan 
ónimniń tiykarın payda etedi. Shiyki zat ele insan tásiri úlken 
bolmaǵan, material bolsa belgili dárejede qayta islewden ótken zatlar 
bolıp esaplanadı. Mısal ushın, mebel islep shıǵarıwda aǵash shiyki 
zat esaplansa, onnan tayarlanǵan taxtalar material sanaladı;
2) qaytarılǵan shıǵındılar. Óndiris procesinde payda bolǵan 
shıǵındılar qunı anıqlanıp, qárejetler qunınan shıǵarıp taslanadı. 
Máselen, mebel islep shıǵarıwda kishkene taxtay bólekleri, aǵash 
qırındıları bahası ónimniń ózine túser bahasınan alınıp taslanadı;
3) yarım tayar ónimler hám satıp alınatuǵın buyımlar. Sırttan 
satıp alınatuǵın hám ónimdi tayarlawda qollanılatuǵın buyımlar. 

---

91
Máselen, shkaf tutqıshları, olar esigine ornatılǵan qulıplar usılar 
qatarınan bolıp tabıladı;