U. ǴAfurov, Q. Sharipov

RENTABELLIK
 
Siziń kárxanańızdıń xızmeti finanslıq nátiyjelerin bahalaw 
ushın payda alıwdıń ózi jeterli emes. Sebebi, alınǵan payda kólemi 
kárxananıń xızmetiniń kólemi haqqında tolıq maǵlıwmat bere 
almaydı. Sonlıqtan, payda kólemin onı alıw maqsetinde ámelge 
asırılǵan óndiris qárejetlerine salıstırılıwı finanslıq nátiyjesin durıs 
bahalaw imkanın beredi. Bul kórsetkish rentabellik dep ataladı.
Rentabellik — payda kóleminiń óndiris qárejetlerine qatnasınıń 
procenttegi ańlatpası.
Siz ózińizdiń kárxanańız xızmeti rentabelligin esaplamaqshı 
bolsańız, ol jaǵdayda tómendegi formuladan paydalanıwıńız múmkin:
R
TC
=
×
100%
Bul jerde: R — rentabellik; Pr — payda kólemi; TC — óndiris 
qárejetleri.
Aytayıq, siziń kárxanańızda dápter islep shıǵarıwdan alınǵan pay-
da kólemi 24 mln. sumdı, óndiris qárejetleri bolsa 60 mln. sumdı 
qurasa, rentabellik dárejesi 40% (24 mln. sum/60 mln. sum) × 100%) 
ti quraydı.
Rentabellik islep shıǵarılıp atırǵan ónim kólemine durıs sáykes 
hám de óndiris qárejetlerine keri sáykes bolıp tabıladı. Sonıń ushın 
rentabellik kárxananıń jumıs nátiyjeliliginiń integral kórsetkishi bolıp 
esaplanadı.
Paydanıń artıwına, shıǵarılıp atırǵan ónimniń ulıwma kólemi 
ózgermegen jaǵdayda eki jol menen: 1) óndiris qárejetlerin azaytıw 
esabınan; 2) bahanı kóteriw esabınan erisiw múmkin. 
Ekonomikalıq 
payda
Ulıwma pul 
túsimi
Sırtqı 
qárejetler
Ishki 
qárejetler
Pr

---

97
ÓNDIRISTIŃ ZÍYANSÍZ NOQATÍ
 
Isbilermen óziniń xızmetin nátiyjeli júrgiziwi ushın óndiris 
qárejetleri hám ónim satıw kólemi arasındaǵı qatnasqa itibar qaratıwı 
kerek. Bunıń ushın ol óndiristiń zıyansız noqatın anıqlawı zárúr.