U. ǴAfurov, Q. Sharipov

Óndiristi 
diversifikaciyalaw — bazar 
jaǵdayı 
ózgerislerine 
beyimlesiwshilikti asırıw maqsetinde ónim islep shıǵarıw túrlerin 
keńeyttiriw.
Demek, siziń kárxananı ashıw, onı iske túsiriw, xızmetin 
keńeyttiriw hám jáne de rawajlandırıw maqsetlerinde qarjılardı 
sarplawıńız investiciyalaw bolıp esaplanadı.
INVESTICIYALARDÍŃ TOPARLANÍWÍ
Siz investiciya xızmetin nátiyjeli jolǵa qoyıwıńız ushın 
investiciyalardıń túrleri haqqında tolıq maǵlıwmatqa iye bolıwıńız 
kerek. Investiciya (ingl. investments) — óndiristi shólkemlestiriw 
yamasa onı keńeyttiriw maqsetinde hár túrli kóriniste kirgizilgen 
qarjı.
Investiciya sıpatında kirgizilgen qarjılar, ádette, kapital qarjılar 
dep te ataladı.
Tiykarınan real hám finanslıq (portfel) investiciyalar ajıraladı.
Real investiciyalar — kárxanalardıń fizikalıq kapitalına qarjı 
kirgiziw. Máselen, ásbap-úskeneleri, ánjamların satıp alıw yamasa 
imarat hám qurılmalardı rekonstrukciyalaw. Real investiciyalar 
óndiristi jolǵa qoyıw hám keńeyttiriwge tikkeley tásir kórsetedi.
Finanslıq investiciyalar — kárxana qımbat bahalı qaǵazları (akciya, 
obligaciya hám basqalar)n satıp alıw. Bunda kárxana qımbat bahalı 
qaǵazların satıwdan túsken pul qarjıları keyin ala óndiristi jolǵa 
qoyıw hám keńeyttiriw maqsetlerine jumsalıwı múmkin.

---

122
INVESTICIYA DEREKLERI
Investiciya xızmetin ámelge asırıw ushın, dáslep, onıń dereklerin 
anıqlap alıw zárúr. Bul orında ishki hám sırtqı dereklerdi ajıratıp 
kórsetiwge boladı.
Investiciyanıń ishki derekleri tómendegiler bolıp esaplanadı:
Investiciyanıń ishki derekleri
Kárxananıń 
óz 
resursları
Qor hám 
rezervler
Ustav 
kapitalı
Amortizaciya 
ajıratpaları
Qımbat bahalı 
qaǵazlardı satıw-
dan alınǵan 
finanslıq qarjılar
Investiciyanıń sırtqı derekleri tómendegiler bolıp esaplanadı:
Investiciyanıń sırtqı derekleri
Kreditler hám 
basqa qarız 
qarjıları
Mámleket 
byudjeti 
qarjıları
Finanslıq 
lizing
Shet el 
investiciyaları