U. V. G‘afurov, B. E. Mamarahimov, Q. B. Sharipov, F. O. Otaboyev

7-chizma. Narx o‘zgarishi natijasida budjet chizig‘idagi turli o‘zgarishlar 
A) bir tovar narxining pasayishi budjet chizig‘i burchagini o‘zgargan holda 
yangi chiziq hosil bo‘lishiga olib keladi (A chiziq);
B) bir tovar narxining oshishi budjet chizig‘i burchagining o‘zgargan holda 
yangi chiziq hosil bo‘lishiga olib keladi (B chiziq): 
V) har ikkala tovar narxi ilgarigi nisbat saqlangan holda oshsa, u holda eski 
chiziqqa parallel bo‘lgan yangi chiziq hosil bo‘ladi (V chiziq).

---

86 
O 
V
B A 
K 
8-chizma. Narx o‘zgarishi natijasida budjet chizig‘idagi siljishlar 
 
3. Iste’molchi tanlovi va unga ta’sir ko‘rsatuvchi omillar 
 
Iqtisodiyot nazariyasida iste’molchi tanlovini o‘rganishda mazkur tanlov 
oqilona ravishda amalga oshiriladi, deb taxmin qilinadi: 
1) mavjud va chegarali budjetdan to‘liq foydalaniladi; 
2) ehtiyojlar maksimal darajada qondiriladi. 
Optimal tanlov quyidagi talablarni keltirib chiqaradi: 
1) tanlov nuqtasining budjet chizig‘ida yotishi. Iste’molchi amalda barcha 
daromadini iste’molga sarflamay, ma’lum qismini kelgusidagi iste’molga 
qoldirsada, nazariy jihatdan biz uni barchasi sarflanadi, deb faraz qilamiz. Agar 
nuqta budjet chizig‘idan chapda yotsa – uning to‘liq sarflanmaganligini, o‘ngda 
yotsa – imkoniyat darajasidan chetda ekanligini tushunamiz. 
2) tanlangan iste’mol tovarlari to‘plami eng ma’qul ko‘rilgan 
kombinatsiyada bo‘lishi lozim. 
9-chizmada 3 ta befarqlik egri chizig‘i ifodalangan. I
3 
– eng yuqori 
darajadagi qoniqish; I
2 
– o‘rtacha qoniqish; I
1
– eng kam qoniqish. Har bir egri 
chiziqda iste’molchi tanlovini ifodalovchi bittadan nuqta joylashgan: I
1
da – V; I
2 
da – A; I
3
da – S nuqtalar. V nuqta oqilona emas, chunki A nuqta unga nisbatan 
ko‘proq ehtiyojni qondiradi; S nuqta eng ko‘p ehtiyojni qondirishi mumkin, biroq 
u budjet imkoniyatidan tashqarida hisoblanadi.

---

87 
V 

V 

A

S
I
3 
I
2
I
1 
A