U. V. G‘afurov, B. E. Mamarahimov, Q. B. Sharipov, F. O. Otaboyev

1-jadval 
A va V tovarlarning muqobil to‘plamlari 
Tovarlarning muqobil 
to‘plamlari 
A tovar miqdori 
V tovar miqdori 
1
20
30
2
10
50
3
40
20
4
30
40
5
10
20
6 
10 
40 
Befarqlik egri chizig‘i. Befarqlik egri chizig‘i ehtiyojlarni bir xil darajada 
qondirilishini ta’minlovchi iste’mol to‘plamlari yig‘indisini namoyon etadi. YA’ni, 
iste’molchi uchun befarqlik egri chizig‘ida joylashgan tovarlar to‘plamini 
tanlashda farq mavjud bo‘lmaydi.
A va V tovarlardan iborat to‘plamni ko‘rib chiqamiz (1-jadval). 
Bu jadval ma’lumotlarini vertikal va gorizontal chiziqlarga ko‘chiramiz (2-
chizma).
V 
50

2 
40

6

4
30 
20

5

3 
10 
0
10 20 30 40
A
2-chizma. A va V tovarlar muqobil to‘plamlarining o‘qlarda joylashuvi 
Hosil bo‘lgan tasvirdan quyidagi xulosalarni chiqaramiz: 
1) 1-to‘plam (20;30) 5-to‘plam(10;20)ga qaraganda afzalroq (3-farazga 
binoan); 
2) 4-to‘plam (30;40) esa 1-to‘plamga qaraganda afzal; 

---

82 
3) mazkur to‘plamlarning ba’zi birlarini (masalan 1-, 4-, 5-to‘plamlarni) 
tasvirdagi egallagan maydoniga qarab (ya’ni, har ikkala tovarning miqdori bir xilda 
ko‘pligiga qarab) osongina taqqoslash mumkin bo‘lsa, boshqa birlari to‘g‘risida 
bunday to‘liq axborot yo‘qligi tufayli (masalan, 1-to‘plamni 2- va 3-to‘plamlar 
bilan) taqqoslab bo‘lmaydi. 
Bunday qo‘shimcha axborotni 1-, 2- va 3-nuqtalardan o‘tuvchi befarqlik egri 
chizig‘i beradi. Bu egri chiziq tovarlarning ushbu uchala to‘plami iste’molchi 
uchun befarqligini anglatadi. Befarqlik egri chizig‘i pasayib boruvchi ko‘rinishda 
bo‘ladi. Befarqlik egri chizig‘ining pasayib borishi shu bilan izohlanadiki, har 
ikkala tovar ham iste’molchi uchun foydali hisoblanadi. SHunga ko‘ra, 2-
to‘plamdan 1-to‘plam tomon harakat qilib, iste’molchi A tovarni ko‘proq xarid 
qiladi va foydalilik miqdorini oshiradi. Biroq, ayni paytda xuddi shuncha 
miqdordagi foydalilikka ega bo‘lgan V tovardan voz kechadi. Qisqasi, A tovar 
qanchalik ko‘p bo‘lsa, V tovar shunchalik oz bo‘ladi, chunki A va V tovarlar 
o‘rtasida teskari aloqa mavjud. O‘zgaruvchilari o‘rtasida teskari aloqa mavjud 
bo‘lgan har qanday egri chiziq esa pasayib boruvchi ko‘rinishda bo‘ladi. 
Agar iste’molchining A va V tovarlarning barcha to‘plamlari bo‘yicha afzal 
ko‘rishlarini egri chiziqlar orqali tasvirlansa, befarqlik kartasi hosil bo‘ladi. Har bir 
befarqlik egri chizig‘i kishi har biriga bir xilda qaraydigan tovarlar to‘plamini 
ifodalaydi. 3-chizmada befarqlik kartasining bir qismini aks ettiruvchi uchta 
befarqlik egri chizig‘i tasvirlangan. I
3
befarqlik egri chizig‘i ehtiyojlarni 
qondirilishining eng yuqori darajasini aks ettiradi. 
V 

S 

V

A I
3 
I
2
I
1 
A