Учебное пособие подготовлено на государственном языке на основе образовательных стандартов и учебного плана предмета «Общая психология и педагогика»

Илк болалик даврида болалар шахсининг ривожланиши. Бу даврдаги болалар асосан ўз хатги-ҳаракатларини уйлаб угирмайдилар чунки хатги-ҳаракатлар уларнинг хоҳиш ва ҳиссиётлари асосида булади. Бу ёшдаги болаларнинг хатти- з(,аракатлари жуда ўзгарувчан булади. Масалан, боланинг йиглаши ҳамда йигидан тухташи жуда тез ўзгаради. Илк даврда болада ўз яқинларига: онаси, отаси, буви-бувалари, тарбиячисига нисбатан мўҳаббат шаклланади. Илк болалик даврида бу муҳаббат бош»;а шаклга утади. Энди бола ўз якинларидан мақтов олишга ҳаракат қилади. Ота-оналар томонидан боланинг хатти-ҳаракатлари ва шахсий хусусиятларига берадиган ижобий эмоционал баҳолари уларда ўзларининг лаёқат ва имкониятларига нисбатан ишончини шакллантиради. У ўз ота-онасига низ!;оятда қаттиқ богланган булиб, интизомли ва итоаткор булади. Ана шу боглш^лик сабабли боланинг асосий эҳтиёзклари и;ондирилади, хавотирлиги камаяди. Онаси ёнида булган болалар купроқ ҳаракат қиладилар ва атроф мўз<;итни Урганишга интиладилар. Бу даврда бола ўз ис.мини жуда яхши ўзлаштиради. Бола доимо ўз исмини ҳимоя қилади, уни бошқа исм билан чақиришларига норозилик билдиради. Катгаларнинг бола билан қиладиган муомала-муносабати унинг ўзини алоҳида шахс сифатида англашини бошланишга имконият беради. Бу жараён аста секинлик билан амалга ошади. Кап'аларнинг бола билан қандай муомала қилишларига қараб унинг ўз «Медаини англай бошлаши бирмунча аввалроқ ёки кечроқ юзага келиши мумкин. 3 ёшли бола ўзини, ўз хоҳиш ва эҳтиёжларини қондириши мумкин булган манба деб билади ва бу унинг “Менга беринг”, «Меи ҳам бораман» каби талабларида куринади. Уч ёшли болалар ўзларини ўзгалар билан таққослай бошлайдилар, бунинг натижасида болаларда ўз-ўзини бахолаш вужудга келади. Шу даврдан бошлаб болаларда мустақил булиш эҳтиёжи юзага келади ва бу уларнинг «ўзим қиламан” қабилидаги сўзларида намоён булади.
3 ёшдаги кризис: 3 ёшга келиб бола ўзини катгалар билан тақв;ослай бошлайди ва катгалар қилиш мумкин булган (хуқуқи булган), улар бажара оладиган ҳаракатларни бажаришга интилади. .Мен катта булсам машина қайдайман», «Мен сизга катта машина олиб келаман», «Менинг юзта қўғирчогим бўлади» каби хоҳишларини ўз тили билан ифодалайди ва у келаси замонда гапирса ҳам ўзининг барча хоҳишларини шу бугун амалга оширишга ҳаракат қилади. Купинча бундай хислат қатъийлик ва қайсарлик билан намоён булади. Бу қайсарлик асосан катталарга билдирилган салбий хатти- ҳаракат бўлади. Бола ўзини мустақил ҳаракат қила олишини англаган вақтдан бошлаб, унда «ўзим қиламан» бошланади ва бу яна »;айсарлик ва ўжарлик тарзида кўринади. 3 ёшдаги кризис бола шахсининг маълум бир даражада ривожланганлиги ва катталар бажарадиган хатти-ҳаракатларни қила олмаётганлигини англаш натижаси ҳисобланади. Кризис даврида юзага келадиган хусусиятлар ирода, лаёқат ва бошқа хусусиятлар уни шахс бўлиб шаклланишига тайёрлайди.