Udk 94(4/9) suyunov furqat boyxo’rozovich tarix fani metodologiyasining dolzarb muammolari
Download 0.86 Mb. Pdf ko'rish
|
tarix fani metodologiyasining dolzarb muammolari m.blok va l.fevr tadqiqotlari misolida.
- Bu sahifa navigatsiya:
- Internet saytlari.
80
XULOSA Globallashuv va integratsiya jarayoni kuchayib mamlakatimiz jahon hamjamiyatiga tobora kuchli tortilmoqda. Respublikamiz turli sohalar jumladan, ta’lim sohasi ham qator mamlakatlar bilan istiqbolli hamkorlikni yo’lga qo’yishga kirishdi. Hozirgi kunda jahon tarixi metodologiyasi sohasidagi e’tirof etilgan mumtoz asarlarni atroflicha tahlil qilish va o’zlashtirish dolzarb vazifa bo’lib qolmoqda. Bunda eng asosiysi tarix tafakkuri taraqqiyotidagi yangi an’analarni tadqiqotlarda qo’llash yangi yondashuvlar asosida tarixiy tahlil, insoniyat tarixiy taraqqiyoti amaliyotini chuqur va boshqacha ko’rishiga imkon beradigan yangi metodlarni aniqlash dolzarb vazifadir. - Bugungi kunda tarix fani va uning metodolodiyasida tub o’zgarishlar davri boshlandi, eng avvalo tarix fani tadqiqotida va uni o’qitishda umrini o’tab bo’lgan metodologiyadan voz kechildi. Tarix tadqiqotlari va O’zbekiston tarixi, jahon tarixi fanlarini o’qitishda ijobiy o’zgarishlar yuz berdi. - Jahon tarix fani metodolgiyasi yutuqlaridan uzoq vaqt ajralib qolindi. Bizning tarix fanimiz bu sohada jahon fani e’tirof etgan konsepsiyalar, nazariya va ta’limotlardan chetda qoldi. Globallashuv va integratsiya jarayoni jadallashib turli mamlakatlar, xalqlar, madaniyatlar bir-biri bilan yaqinlashib, qo’shilib ketayotgan paytda biz bu jarayondan chetda qolmaymiz. - Tarix fani va metodologiyasi bo’yicha jahon tarix fani erishgan yutuqlarni ijodiy o’rganish va uni milliy tarix fanimizning rivojlanishi uchun tadbiq etish muhim ahamiyatga ega. - Jahon tarix fani metodologiyasi yutuqlarini o’zlashtirib , o’tmishda milliy tarix fanimizda yaratilgan tarixiy asarlarni metodologik tahlil qilish kabi jiddiy ilmiy muammolarni yechish imkoniyati ochiladi. Hozirgi kunda jahon tarix fani va metodologiyasining daholari K.Yaspers, M.Blok, L.Fevr, A.Toynbi, Kollengvud va boshqalarning ilmiy merosini o’rganish
81
va milliy tariximiz metodologiyasini rivojlanishi uchun ijobiy o’ringa ega bo’ladi, chunki jahon fani bilan integrativ jarayonlarni amalga oshirmasdan turib fanda ijobiy siljishlarga erishuv qiyin bo’ladi. Biz bu olimlarning ilmiy merosini o’rganish jarayonini hozirgi tarix metodologiyasining ko’pchilik muammolarini hal qilish uchun ilmiy yo’nalishlar, qarashlarni tadbiq etish yo’llari aniq bo’ladi. Bu olimlarni metodologik merosini tahlil qilish tarix fani metodologik bilim zaxirasini boyitadi. Qolaversa, tarix tadqiqoti va tarix ta’limini maqsad va vazifalariga mos keladi. - Milliy tarix fanimiz uchun o’tmish tarixiy merosni metodologik jihatlarini o’rganish va uni amalga tadbiq etish muhim masalalardan biri bo’ladi. - Biz yuqori texnologiyalar, axborot kommunikatsiya texnologiyalari yuqori darajada hayotga tadbiq etilgan. Yevropa texnogen sivilizatsiyasi bilan hamkorlik qilmoqdamiz. Shu sababli, biz Yevropa tarix metodologiyasi yutuqlari bilan tanishib, bu yutuqlardan milliy tarix fanimizda foydalanishimiz zarur. Bu fanning Yevropadagi ijodkorlarining ilmiy tadqiqotlarini o’rganish tarix metodologiyasining dolzarb muammolarini hal qilishga ijobiy ta’sir qiladi. L.Fevr, M.Blokning tarix fani metodologiyasi bo’yicha ilmiy merosi tarixiy tadqiqotlardagi sivilizatsiya, tarixiy tadqiqotlarda fanlararo tarixiy bilim, ijtimoiy tarix va boshqa konseptual qarashlarni o’rni va ahamiyatini aniqlashtirishga yordam beradi. Lyusen Fevr va M.Blokning sivilizatsiya, ijtimoiy tarix, tarixiy vaqt va boshqa metodologik tushunchalari ilmiy izlanuvchilarning ilmiy izlanishlari metodi va metodologik asoslarini aniqlashtirishga yordam beradi. - Hozirgi kunda tarixni o’qitish metodologiyasi yangillanish davrini boshdan kechirmoqda. Bu davrda o’qitish metodologiyasini zamonaviy metodologiya bilan qurollantirishda Lyusen Fevr va Mark Blokning qarashlaridan foydalanish ta’lim samaradorligini ta’minlashda ijobiy natija beradi. Agar tarixiy tadqiqot bilan shug’ullanadigan tadqiqotchi, tarix fani o’qituvchilari tarix metodologiyasini bu olimlarning ilmiy merosi asosida o’rgansa, olib borayotgan ilmiy tadqiqot ishlari
82
samarali bo’ladi. L.Fevr va M.Bloklarning tarix fani metodologiyasi va metodi to’g’risida ilgari surgan g’oyalarni o’rganish va tahlil qilishdan olingan natijalarini o’quv jarayoniga tadbiq etish mumkin. Milliy tarix fanini metoddolgiyasini zamonaviy fan yutuqlari bilan boyitish dolzarb muammo bo’ladi. Hozirgi kunda jahon fani fanlararo yondashuvga keng ahamiyat bermoqda. Fanlararo yondashuvga o’z vaqtida L.Fevr ilgari surgan edi. Tarixiy tadqiqotlarda fanlarni hamkorligi asosida davrlar, bosqichlar va tarix fanining boshqa yo’nalishlari bo’yicha olib boriladigan ilmiy tadqiqotlarning asosiy omili deb hisoblagan edi. - Mustaqillikning birinchi kunlaridan boshlab tarix ta’limi metodologiyasida ijobiy siljishlar ro’y berdi. Ta’limning barcha bosqichlarida yangi o’quv darsliklari, o’quv qo’llanmalari, yangilanib yangi metodolgiya shakillandi. - Bu sohada hozirgi kundagi eng dolzarb muammo o’quv darsliklarida jahon fani erishgan yutuqlar o’zlashtirilib, o’quv darsliklarga kiritilishi maqsadga muvofiq bo’ladi. Tarixni o’qitish metodologiyasida tarixiy jarayonni tushuntirishda sivilizatsiya yondashuvi, “ijtimoiy tarix” tarixiy yo’nalishida tushuntirish maqsadga muvofiq bo’ladi. Milliy o’zlikni anglashda tarixiy xotirani shakllantirish vazifasi turadi. Tarixiy xotirani har bir fuqaro ongiga singdirish vazifasini tarix ta’limi o’taydi. O’z millatining o’tmish tarixini o’rganish jarayonida inson o’zligini anglaydi. O’zligini anglash asosida milliy o’zligini anglaydi. Milliy o’zligini anglagan fuqaro milliy g’urur, or-nomus, faxr-iftixorga ega bo’ladi. Shuning uchun bugungi tarixiy tadqiqot bilan shug’ullanadigan tadqiqotchi, tarix fani o’qituvchilari tarix fani metodologiyasi bo’yicha atroflicha bilimga ega bo’lishi shart.
83
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YHATI. 1.O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi. T.: O’zbekiston., 2014-y., - 40 b. 2. Barkamol avlod- O’zbekiston taraqqiyotining poydevori. ”Ta’lim to’g’risida” gi Qonun, Kadrlar tayyorlash milliy dasturi. O’zbekiston. 1997-y. - 64 b. 3. Karimov I. A. «O’zbekiston: milliy istiqlol, iqtisod, siyosat, mafkura». 1-jild. T.: «O’zbekiston» 1996 - yil. 364 – bet. 4. Karimov I. A. Bunyodkorlik yo’lidan. 4-jild, T.: «O’zbekiston», 1996 - yil. 349- bet.
5.Karimov I. A. «Yangicha fikrlash va ishlash-davr talabi». 5-jild. T.: «O’zbekiston», 1997 - yil. 382-bet. 6. Karimov. I.A. Yuksak ma’naviyat-yengilmas kuch. T.: “ Ma’naviyat” n. 2008 - yil. 108-b. 7. Karimov I.A. Tarixiy xotirasiz kelajak yo’q. T.: Sharq. 1998-y. -29 b 8. Karimov I.A.Yuksak ma’naviyat- engilmas kuch.T.: Ma’naviyat., 2008-y.-176 b. 9. Karimov I. Ona yurtimiz baxt-u iqboli va buyuk kelajagi yo’lida xizmat qilish- eng oliy saodatdir. T.:, O’zbekiston. 2015. 304-b. 10.
Т рубникова Н.В. «Историческое движение «анналов». Институциональные основы: Традиции и новации». Автореферат диссертации на соискание ученой степени доктора исторических наук Томск- 2007. – 443 c. 11. Ходонов А.С. Теоретико-методологические взгляды Марка Блока. Автореф. дис. …канд. ист. наук. - Томск, 1985. c. 564 12. Шмаков В.С. "Методологические проблемы социального познания в философии истории". Автореф. дис. …канд. ист. наук. –Новосибирск 2000. 13. Заклинский П. А. «Историческое время и историческая память». Автореф. дис. …канд. ист. наук. - Москва -1999. 378 c.
84
14. Шкурат П. А. "Интерпретация научного наследия школы "Анналов" в отечественной историографии". Автореф. дис. …канд. ист. наук. - Ярославль – 2005. 564-c. 15. Максимов С.Н. «Концепция «серийной» истории в трудах французского историка П. Шоню» Автореф. дис. …канд. ист. наук. - М., 1997; 280-c 16. Гуревич А.Я. О кризисе современной исторической науки // Вопросы истории. – 1991. c. 246 17. Гуревич А. Марк Блок и «Апология истории». РГГУ. Проверено 23 апреля 2010. Архивировано из первоисточника 20 августа 2011. 18. Гуревич А.Я. Уроки Люсьена Февра. В кн: Люсьен Февр. Бои за историю. М.: Наука, 1991, с. 532. 19. Ковальченко И.Д. Теоретико-методологические проблемы исторических исследований. Заметки и размышления о новых подходах // Новая и новейшая история. - 1995. C. 298 20. Топольский Е. Методология истории. – Варшава, 1968. 21. Лаптева М. П. Теория и методология истории: курс лекций / М. П. Лаптева; Перм. гос. ун-т. — Пермь, 2006. — 356. 22. Aymard M. «The Annales and French historiography (1929-1972)» // Journal fo European Economic History. - 1972. - № I. - Р. 590. 23. Chartier R. et Revel J. Lucien Febvre et les Sciences Sociales // Historiens et géographes. – 1979. - № 272. - Р. 654. 24. Manuel F.E. The Use and Abuse of Psychology in History // Daedalus. – 1971. – № C. - Р. 345. 25. Плеханов Г. Избр. Философ.Соч.Т.2.М.,«Полиmиздат»,1956, стр.315 26.Toshpo’latov T.G’afforov Ya. Tarix o’qitish metodikasi.-T.: Unversitet, 2002. B. 324.
27.Tojiboyev M. Ilhomov Z. O’zbekiston tarixini o’qitish metodologiyasi.-T.: 2003. 268 b. 28. Rajabov R. Tarix fanining metodologik asoslari.-T.: Istiqlol, 2013. 296 b.
85
29. Шпенглер О. Ш. Закат Европы / Пер. с нем. под ред. А. А. Франковского. –Москва: Искусство, 1993. -448 с. 30. Лаптева М.П. Теория и методология истории: курс лекций / М.П. Лаптева; Перм. гос. ун-т. Пермь, 2006. –254 с. 31. Люсьен Февр. Бои за историю. М.: Наука, 1991, с-597 32. Jo’rayev N. Tarix falsafasining nazariy asoslari. T.:, Ma’naviyat. 2008. 458 b. 33. Rajabov R., Shirinovna F. Tarix fani metodologiyasi nima u? // Ta’lim tizimida ijtimoiy-gumanitar fanlar. –Toshkent, 2014 y.- №1. B.20-23. 34. Rahmonov T. “Tarix fani tadqiqot metodikasi ”// Xalq ta`limi. 2003-yil. 32-34 b. 35. Esonov M. “Tarix darslarida yangi ilmiy g`oyalardan foydalanish” //Xalq ta`limi №6, 2006y. 42-43 b. 36. Kamolov B. Darsliklar va unda uchraydigan ayrim kamchiliklar// Xalq ta’limi. №1.,2015 y., 35-36 b. 37. Jumayev B. Tarix, shaxs va tarixiy ong. // Tafakkur.-Toshkent, 2014.- № 2.- B. 87-88. 38. G’afurov I. Fridrix Nitsshe “Zardusht tavallosi”. // Tafakkur.-Toshkent, 1995- y.- № 1.- B. 91. 39. Aminov B. “Tarix fanining dastyori” // Tafakkur.-Toshkent, 2010.- № 4.- B. 69-71. 40. Zafar X. “Tarixiy xotira o’zlikni anglash asosi” // Tafakkur. -Toshkent, 2010.- № 4.- B. 91-92. 41. Xo’jayeva B. “Tarix va shaxs: dialektik bog’liqlik” // Tafakkur.-Toshkent, 2012.- № 3.- B. 113-114. 42. Xamroyev T. “Tarixiy taraqqiyot va ijtimoiy tasavvur” // Tafakkur.-Toshkent, 2004.- № 1.- B. 112-113. 43. Qoraboyev T.“O’quvchilarni mustaqil fikrlashga o’rgatish”//Tafakkur. 2011- yil. 3-son 114-bet. 44. Qobulniyozova G. “Nitsshe va xukmronlik g’oyasi” // Tafakkur. 2010-yil №2. 92-bet. 86
45. Xaydarov M. “Xalokatga sabab bo’lgan ta’limot” // Tafakkur. 2009-yil №2. 84-bet. Internet saytlari. www.Ziyonet.uz www.NSPI.uz www.kitob.uz www.Edu.uz www.google.uz
87
Download 0.86 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling