Udk raxmonova gulnora


Download 1.02 Mb.
Pdf ko'rish
bet7/8
Sana07.05.2020
Hajmi1.02 Mb.
#103820
1   2   3   4   5   6   7   8
Bog'liq
talim-tarbiya sifatini oshirishda didaktik tamoyillarga yondashish mexanizmlari


Tavsiyalar 

  Pedagogika  oliy  o’quv  yurtlarida  pedagogika  fanlarini  o’qitish, 
mutaxassis–pedagoglar tayyorlash ishlarini takomillashtirish. 

  Oliy  ta’lim  muassasalarida didaktika-ta’lim nazariyasi bo’limini  o’qitish  
va  bunda  didaktik    tamoyillar  mohiyatini  keng  o’rgatishga  e’tibor 
qaratilmog’i o’rinlidir.  

  Pedagogika  va  metodika  fanlarini  o’qitishda  fanlarining  dastur,  o’quv 
qo’llanmalari,  darsliklar  tarkibiga didaktik    tamoyillarni  kengroq  kiritish 
hamda ta’lim jarayoniga joriy etish. 

 
Ta’lim  muassasalaridagi  dars    tahlillari  jarayonida    o’qituvchining 
didaktik  tamoyillarga amal qilish darajasini baholashga alohida e’tiborni 
kuchaytirish. 

  Didaktik  qonuniyatlar va tamoyillarni o’rganish hamda ularni amaliyotda 
qo’llash   bo’yicha umumta’lim maktablarida metodik  seminarlar tashkil 
etish. 

 
Ta’lim 
muassasalarida 
o’qituvchilarning 
didaktik 
bilimlarini, 
metodikalarni  bilishiga  oid  munozara,  suhbat,  seminar  trening  va 
ma’ruzalar  tashkil qilib borish. 

  pedagoglar tayyorlash tizimini nazariy-metodik jihatdan takomillashtirish 

 
 
maqsadida oliy o’quv yurtlarining joylarda viloyat, shahar va tuman xalq 
ta’limi  hamda  o’rta  maxsus,  kasb-xunar  ta’limi  boshqarmalari  bilan 
o’zaro hamkorligini ilmiy asosda yo’lga qo’yish maqsadga muvofiqdir. 
Xulosa  qilib,  aytganda  mustaqil  O’zbekistonimizda  o’zining  pedagogik 
faoliyatini olib borayotgan har bir o’qituvchi o’z ustida tinmay ishlashi, doimiy 
izlanishda bo’lishi, o’zidan oldingi pedagoglarning ilg’or tajribalari bilan doimiy 
tanishib  borishi  va  shu  yo’llar  bilan  o’z  mahoratining  tizimlarini  kengaytirishi 
lozimdir. 
Har  bir  o’qituvchi  darsga  tayyorgarlik  ko’rar  ekan,  unga  yengil  –  yelpi, 
yuzaki  qaramasdan,  balki  uning  mas’uliyatini  bilgan  holda  sidqidildan 
yondashish kerak.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
 
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO YXATI 
I. O’zbekiston   Respublikasi  Prezidentining asarlari  va    risolalari. 
1.  Каримов  И.А.  Ўзбекистон  келажаги  буюк  давлат.  Т.:  Ўзбекистон 
1992-62 б. 
2.  Каримов  И.А.  Ўзбекистоннинг  ўз  истиқлол  ва  тараққиёт  йўли.  –  Т.: 
Ўзбекистон, 1992. - 80-б. 
3.  Каримов  И.А.  «Янги  уйни  қурмай  туриб,  эскисии  бузманг»  – 
Тошкент: Ўзбекистон 1993. – 24 б. 
4.  И.А.Каримов.  Ўзбекистон:  миллий  истиқлол,  иқтисод,  сиёсат, 
мафкура. 1-том. - Т., "Ўзбекистон". 1996, 80-бет 
5.  Каримов  И.  А.  Ўзбекистон  ХХ  I  аср  бўсағасида:  хавфсизликка 
таҳдид,  барқарорлик  шартлари  ва  тараққиёт  кафолотлари.  -Т., 
«Ўзбекистон» 1997.-328 б. 
6.  Каримов  И.А  Маънавий  юксалиш  йўлида.  Т.,  «Ўзбекистон»  1998.- 
78 б. 
7.  Каримов 
И.А.  Баркамол  авлод  Ўзбекистон  тараққиётининг 
пойдевори. Т.: 1998 йил. 66 б  
8.  Каримов  И.А.  Жамиятимиз  мафкураси  халқни-халқ,  миллатни-
миллат қилишга хизмат этсин. // «Тафаккур», 1998 йил, 2-сон.  
9.  Каримов И.А. “Ўзбекистон ХХI асрга интилмоқда». Т.,”Ўзбекистон”, 
1999 й 
10. И.А.Каримов. Миллий давлатчилик, истиқлол мафкураси ва хуқуқий 
маданият туғрисида. –Т; 1999 й 484 бет.  
11. Каримов  И.А.  Баркaмол  авлод  орзуси.  -  Т.,  Ўзбекистон  миллий 
энциклопедияси. 2000 йил. 10 бет 
12. I.  A.  Karimov.  Yuksak  ma’naviyat-yengilmas  kuch.  Toshkent,  
"Ma’naviyat", 2008 yil.178 б 
II. O’zbekiston  Respublikasi  Qonunlari 
1.Ўзбекистон Республикаси Конституцияси. -Т.: «Ўзбекистон», 2012.40 б 
2. Ўзбекистон Республикасининг “Таълим тўғрисида”ги Қонуни. Баркамол 

 
 
авлод-Ўзбекистон  тараққиётининг пойдевори. Т., “Шарқ”, 1998, 66 б 
3.  «Ўзбекистон  Республикасининг  Кадрлар  тайёрлаш  миллий  дастури», 
«Баркамол  авлод  –  Ўзбекистон  тараққиётининг  пойдевори»  –  Тошкент: 
Шарқ, 1998-66 б. 
III.O’zbekiston    Respublikasi    Prezidentining    Farmonlari,  Vazirlar  
Mahkamasining  qarorlari  va  farmonlari. 
1.  1999  yil    16    avgustdagi  “Umumiy    o`rta    ta`limning  davlat    ta`lim 
standartlarini tasdiqlash  to`g`risida”gi  390-sonli  qarori.  
2.  2012  yil    15    maydagi    “Umumiy    o`rta    ta`limning  davlat    ta`lim  
standartiga  o`zgartirishlar  kiritish  haqida”  130-sonli qarori. 
3.  “Sog`lom bola yili” Davlat dasturi to‘g‘risida  O‘zbekiston Respublikasi 
Prezidentining Qarori. Toshkent shahri, 2014 yil 27 fevral 
IV. Asosiy  adabiyotlar  
IV.1. Darslik va o`quv  qo`llanmalar. 
1.  Sh.Abdullayeva  va  boshq.  Pedagogikа.  Ekspress-ma’lumotnoma.  T., 
“Fan”, 2004, 266 b, 
2.  Алексеев С.С. Теории права. М.: Издательство "Бек", 1995, 26 бет. 
3.  Бабанский  Ю.К..  Ҳозирги  замон  умумий  таълим  мактабида  ўқитиш 
методлари.-Т., «Ўқитувчи», 1991 й. 186-бет.  
4.  Крутеский  В.А..  Педагогик  психология  асослари.  Т.,  «Ўқитувчи», 
1994 й, 212-бет. 
5.  Коменский Я.А.. Буюк дидактика. (М.Очилов таржимасида) -Т., 1975  
6.  Мавлонова 
Р. 
Бошланғич 
таълимнинг 
интеграциялашган 
педагогикаси (Методик қўлланма). Т., 2005, 108 б 
7.  Mahkamov U.va boshq. Didaktika. T., 2009 y, 200 b 
8.  А.Мунавваров.Педагогика. Т., “Ўқитувчи”, 1996 й, 280 б 
9.  Ш. С. Шодмонова, Н.С.  Мирсагатова, Г.Н. Ибрагимова    “Педагогик 
технология”  фанидан методик қўлланма. -Т.: ТДПУ,  2011.124 b 
10. Педагогика  назарияси  ва  тарихи.  I-қисм.  Педагогика  назарияси. 
М.Х.Тўхтахўжаева ва бошқ. Т., 2005 й, 264 б 

 
 
11. Подласый И.П. Педагогика. Новый курс. – Москва, Владос, 1999. 
12. О.Розиқов ва бошқалар. Дидактика.- Т., «Фан»,  1997 йил, 248  б.  
13.   O.Roziqov,B.Adizov,  G.Najmidinova.    Umumiy  didaktika.  Buxoro., 
“Durdona”,  2012 й  
14. Турсунов И.Й..У.Н.Нишоналиев. Педагогика курси.- Т., «Ўқитувчи», 
1997 йил, 22-бет. 
15. Тўхтахўжаева      М.Х.  ва  бошқ.  Педагогика  назарияси  ва  тарихи.  Т., 
2008 й, 324 б 
16. J.Xasanboyev va boshq. Pedagogika., T.  “Noshir”, T., 2011 y, 256 b  
17. Ҳасанбоев Ж., Тўрақулов Х.А., Алқаров И.,  Усмонов Н.Ў.,  Исъянов 
Р.Г.,  Юзликаев  Ф.  Педагогика  назарияси  (Дидактика):  Олий  ўқув 
юртлари учун дарслик. – Тошкент: Фан ва технологиялар, 2011.- 62 б 
V. Qo`shimcha  adabiyotlar  
1. Абдулла Авлоний “Туркий гулистон ёхуд ахлоқ”.-Т., 2001, 124б 
2. Алимходжаева С.Н., Ф.И.Ҳайдаров. Психологик тренинглар ишланмаси 
1-қисм. -Т., 2008 й, 40 б 
3. Миллий  истиқлол  ғояси:  асосий  тушунча  ва  тамойиллар.  (Олий  таълим 
муассасалари учун қўлланма). Т.: «Янги аср авлоди», 2001. -222-бет. 
4. Очилов  М.  Янги  педагогик  технологиялар.  Маърузалар  матни.  Қарши, 
«Насаф», 2000 йил. 68 б 
5. «О образование» (статис. сборник). -Т., 1998г. Ст. 25 
6. Ўзбекистон  жамиятини  демократлаштириш  ва  янгилаш,  мамлакатни 
модернизация ва ислоҳ қилиш йўлида. Т.: «Академия», 2005. 640-бет. 
7. Юзликаев  Ф.Р.  Педагогика  институтида  бўлажак  ўқитувчини  дидактик 
тайёрлаш жараёнини жадаллаштириш. – Тошкент, Фан, 1995. 224 б 
8. Фаробий Абу Наср. Фозил одамлар шахри. Т., 1998. 186 бет 
9. Ўзбек тилининг изоҳли луғати. Т., “Руский язик”, 2003 й 
10.Ўзбекистон 
миллий 
энциклопедияси. 
Т., 
“Ўзбек 
миллий 
энциклопедияси”, Т.,2003й  
11.Ўзбекистоннинг янги қонунлари. -Т., "Адолат". 1998 й. 320-бет. 

 
 
12.16-17  fеvral  kunlari  Toshkеnt  shahrida  bo`lib  o`tgan    “Yuksak  bilimli  va 
intеllеktual    rivojlangan  avlodni  tarbiyalash-  mamlakatni  barqaror  taraqqiy 
ettirish  va  modеrnizatsiya    qilishning  muhim  sharti”  mavzusidagi  xalqaro 
konfеrеnsiya matеriallari. // Sog`lom avlod uchun. 2012 y, 2-son,2-7- betlar 
5.1.   Dissertatsiya va avtoreferatlar 
1. А.Жумаев.  Ижтимоий  фаол  ўқитувчи  шахсини    шакллантиришнинг  
илмий-педагогик  асослари.  Пед.фанл.номз. ... дисс.автореф. – Т.: 2009. 
– 24 б 
2. Тўрабоева  Наргиза  «Бошланғич  синф  ўқитувчиси  фаолиятини  илмий 
асосда ташкил этишнинг педагогик асослари», Магистрлик даражасини 
олиш учун тақдим этилган ДИССЕРТАЦИЯСИ. Намаган – 2010, 112 б 
3. Қосимов  У.А.  Комил  инсоннинг  ижтимоий-психологик  хусусиятлари: 
Псих.фанл.номз. ... дисс. автореф. – Т.: 2004. – 24 б. 
4. Шамарибходжаева Г.Ж. Касб-ҳунар коллежи ўқувчиларида фуқаролик 
 маданиятини шакллантириш. Пед.фанл.номз. ... дисс. – Т.: 2007. – 145 б. 
VI.Davriy  nashrlar 
1. Б.Адизов. Билишга интилиш.”Бошланғич таълим”. 2001, №3, 21-23 бет. 
2. Zаynitdinоvа  M..  O`quvchilаrning    mustаqil      fikrlаsh    fаоliyatlаrini  
rivоjlаntirish  оmillаri. «Хаlq tа’limi»,2004, №1, 132-135 b  
3. Ro`zibоyеvа  O`.  Tizimli  yondаshuv.  //«Bоshlаng`ich  tа’lim».  2002y,  №  1. 
18-19 yu 
4. Tоlipоvа J.. Mоdulli dаrs. // «Bоshlаng`ich tа’lim», 2001 yil, № 4, 18 b  
5. Хudоyorоvа О.Tаbiаtni  ijоdiy idrоk  etish. «Bоshlаng`ich tа’lim». 2001 y, № 
2, 18-19 bеt  
VII.Internet  saytlari 
1. www. inter – pedagogika. ru.                                       
2. www.bilim.uz. 
3. www.gov.uz - Ҳукумат сайти 
4. www.edu.uz - Вазирлик сайти  
5. www.ziyo.edu.uz - Вазирлик сайти 

 
 
1-Ilova 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Sharq  mutafakkirlarining  pedagogik  qarashlari 
Ibn Sino
  
(980-1037 yillar) 
-  tajriba; 
-  tashlil, sintez, umum 
lashtirish; 
-  jamoaviy ta’lim; 
-  o`qitish 
tamoyillari: 
a) 
bolani 
birdaniga 
kitobga 
bog`lash  mumkin  emasligi; 
b)  bola  bilan  o`tkaziladigan 
mashqlar  me’yorlashtirilgan 
va  kuchiga  mos,  jamoaviy, 
uning  jismoniy  mashqlarga 
muvofiq, 
bolaning 
qobiliyatini shisobga olishlik; 
v)  o`qishda  yengildan  o\irga 
muntazam 
borish; 
g) 
ko`rgazmalilik  tamoyili;  d) 
bolaning  aloshida  shaxsiy 
xususiyatlarini shisobga olish 
metodlari: 
a) 
materialni 
bayon  etishda  tizimlilik  va 
ketma-ketlik; 
b)mantiqiy 
fikrlash; 
v)nazariya 
va 
amaliyot 
ning 
o`zaro 
bo\liqligi; 
g)umumiydan 
xususiyga 
o`tish; 
d)o`quvchilarning 
mantiqiy 
fikrlashi;  j)shaxsiy  kuzatish; 
z)tajriba, 
amaliyot 
va 
boshqalar. 
 
Al-
Kindiy 
(800-871 
yillar) 
-  O`itish 
ning ilmiyligi 
va ongliligi; 
-  anglash 
faoliyati 
ning 
faollashtirish 
metodi; 
-  mantiqiy 
fikrlash; 
-  qiyoslash, 
kuzatish, 
tajriba 
metodi; 
-  ko`rgazmal
ilik; 

tizimli
 
lik, ketma-
ketlilik va 
hokazolar
 
 
Al-Forobiy 
(870-
950 yillar) 
-  amaliy  va  nazariy 
bilimlar  ning hayot bilan 
bog`liqligi 

ilmiy 
bilimning 
qulayligi 
(anglashning 
ilmiy metodi); 
-  mantiqiylik  va  ketma-
ketlik; 
 - 
ilmiylik, 
ko`rgazmalilik,  tizimlilik 
(kuzatish va tajriba); 
-  mushokama  metodi  va 
usullari:  1)  isbotlilik,  2) 
dialektik  yoki  munozara 
metodi; 
3) 
so`fiylik, 
ya’ni  raqibni  adashtirish 
metodi;  4)  ritorik;  5) 
poetik; 

o`qitishning 
tajribaviy ko`rgazmalilik 
metodi; 

mashq-takror 
lash 
(o`qitishning 
umumiy 
metodi) 
- induksiya va deduksiya 
metodi 
 
Al-Beru- 
niy 
(973-
1050 yillar) 
-  eksperimen

-  o`quvchilar
ni 
ilmiy 
ma’lumot 
bilan 
qurollantirish; 
-  ilmiy 
amaliyot; 
-  tajriba 
va 
kuzatish; 
-  takror 
lash  va  xabar 
berish; 
-  katexizik 
sushbat; 

o`qish
 
ning  qulayligi 
(yaqindan 
uzoqqa, 
ma’lumdan 
no’malum 
ga 
va 
boshqalar)
 
 
 
Al-Xoraz- 
miy 
 
(757-850 
yillar) 
-  Mustaqil 
lik (ijodiy 
faollik); 
-  kuzatilgan 
vo=ea va 
shodisalarni 
tushuntirishda 
muntazamlik, 
ketma-ketlik; 
-  tajriba 
viy kuzatuv 
metodi; 
-  induksiya va 
deduksiya; 
-  matematik 
masalalarni shal 
=ilishda 
algoritmik 
metodlar; 
-  ы=itish 
ning savol-
javob shakli 
(metodi) 
Sa’diy 
(1184-1291 
yillar)  
-  bilimlarni 
amaliyotda 
qo`llash; 
-  aqliy 
qobiliyat 
ni rivoj 
lantirish; 
-  tizimli 
lik, bilimning 
tushunarliligi; 
-  shaxsning 
faolligi 
tamoyili; 
-  bilim 
ning 
shayotiyligi 
amaliyot 
bilan 
bog`liqligi 
-  meshnat 
ta’limi va 
boshqalar 
ning 
yetakchilik 
roli 
 
 
Jomiy 
(1414-1492 
yillar) 
ilmiylik; 
amaliylik; 
tizimli 
lik; 
muntazam 
lik; 
qulaylik; 
bilimni 
amaliyot 
bilan 
bo\liqligi 
egallangan 
bilimlar 
ni 
mustashkam 
lash,    amaliy 
ashamiyatli 
ligi; 
o`qitish 
ning insonpar 
varliligi 
va 
boshqalar.
 
 
Alishe

Navoiy 
(1441-1501 
yillar)  
-bolaning 
shaxsiy 
xususiyatlarin
i shisobga 
olish; 
-onglilik, 
faollikni 
rivojlan 
tirish; 
muntazam 
lik;  
materialni 
bayon 
etishning 
qulayligi; 
-o`qitishni 
insonpar 
varlashti 
rish; 
-inson 
rivojlanishini
nng ko`p 
tomonlama 
lililigi; 
-meshnat 
ta’limi va 
shokazolar 
 
 

 
 
 
2-ilova 
 
TA’LIMNING ILMIY BO’LISH QOIDASI 
 
Ilmiy  bo’limlar-voqelikning  xaqqoniy  in’ikosidir.  Tevarak-  atrofini  o’rab  olgan 
dunyoning  qonuniyatlarini,  narsa  va  xodisalarning  ichki  muhim  xossalarini  va  o’zaro 
aloqalarini aks ettiruvchi bilimlargina ilmiy hisoblanadi.  
Ta’limning ilmiyligi qoidasi o’quvchininig o’quv materialidagi qonuniyatlarni aks 
ettirishi, tushinishi va o’zlashtirishi uchun to’g’ri sharoit yaratish maqsadida zarurdir.  
Nazariy qoidalarni tushinish - materialni ilmiy asosida izohlab berishning muhim belgisi 
bo’lib,  u  o’quvchining  fikrlash  faoliyati  xususiyatlarini  belgilaydi.  Ilmiy-bilimlar 
ilmiyligicha  qolib,  voqelikni  har  xil  bo’lish  qoidasi.  Ilmiy  izoh  ta’limning  hamma 
bosqichlarida,  har  bir  sinfda  ilmiylik  qoidalari  vazifalaridan  biri  -  nazariy  ma’lumotlar 
tizimini  shy  ma’lumotlarda  tevarak-  atrofdagi  dunyoni  qanchalik  chuqur  aks  etganligi 
nuqtai nazaridan bilib olishdir.  
lmiylik  qoidasi  barcha    guruhlardagi  va  turli  o’quv  yurtlaridagi  o’quvchilarga 
o’rganish uchun ilmiy jihatdan ishonarli, amalda sinab ko’rilgan ma’lumotlar berilishini 
talab etadi.  
Ilmiy  bilimlarni  egallash  jarayonida  o’quvchilarda  ilmiy  dunyo  qarash,  e’tiqod 
tarkib topadi. Tafakkur rivojlanadi.  
Ta’limning  ilmiy  bo’lish  qoidasi  ta’lim  jarayonida  o’quvchilarni  Hozirgi  zamon 
fan-texnika taraqqiyoti darajasiga  muvofiq keladigan ilmiy  bilimlar  bilan qurollantirish, 
yoshlarni ilmiy-tadqiqot usullari bilan tanishtirib borishni ta’minlashga qaratilgan.  
Didaktikaning  ilmiylik  qoidasi  maktab  ta’limning  mazmunigagina  aloqador  bo’lib 
qolmay,  o’qitish  usullariga  ham  aloqadordir.  U  ta’lim  jarayonida  fan-texnika 
yutuqlaridan foydalana oladigan o’qitish usullarini takomillashtirishni ham talab qiladi.  
 
TA’LIMNING TIZIMLI VA IZCHIL BO’LISHI QOIDASI 
 
Ijtimoiy  taraqqiyotning  har  bir  davridagi  maktabning  tarixiy  tajribasi  ta’lim 
vazifasini ma’lum bir tizimsiz bajarib bo’lmasligini ko’rsatadi.  
O’quv  materialini  tushuntirish  tizimi  o’quv  materiali  aniq  bayon  qilingan 
g’oyalarga,  o’qituvchi  bu  g’oyalarning  qaysilarini  tushuntirmoqchi  ekanligiga,  bolalar 
yoshi,  ularning  bilimlarni  o’zlashtirishga  qanchalik  imkoniyat  berishini,  o’qituvchining 
yaxshi bilish bilmasligiga, shu yosh va shu saviyadagi bolalarga xos fikrlash faoliyatining 
xususiyatlariga,  darsdagi  bilimlarni  o’zlashtirish  jarayoni  odamda  qanday  tushunilishiga 
bog’liqdir.  
Hozirgi  zamon  didaktikasi  o’qitishda  xususiydan  umumiyga  qarab  borishni  talab 
qiluvchi  klassik  qoidaga  o’zgartirishlar  kiritdi.  Ko’p  hollarda  boshlang’ich  sinflardayoq 
umumiy  holatlardan  yakka  xususiy  holatlarga  boyish  mumkinligi  isbotlanadi,  shu 
munosabat  bilan.  anchagina  vaqt  tejaladi  va  yutqizilmaydi,  aksincha,  o’quvchilar 
tafakkurini rivojlantirish ishida yutuqlarga erishiladi.  
Dars  mazmunining  muqobil  tuzilishini  tanlash,  o’qitishdagi  didaktikaning 
tizimlilik qoidasini hisobga olishni talab qiladi.  
Ta’limda  izchillikka  rioya  qilib  o’qitish  lozim,  toki  bugun  o’rganilgan  bilimlar 
kecha o’rganilganlarni mustahkamlansin, ertaga o’rganiladiganlarga zamin hozirlasin.  
YA’ni o’tilayotgan fan yoki bayon qilinayotganligi materialning o’quvchilarning oldingi 
o’zlashtirgan  ilmiy  bilimlari,  ko’nikma  va  malakalari  bilan  izchil  va  uzviy  bog’lanishi, 

 
 
 
shu  bilan  bir  vaqtda  o’qitilayotgan  o’quv  materiallarini  o’zlashtirish  orqali  kelajakdagi 
bilimlarni  o’zlashtirishga,  shuningdek  navbatdagi  ta’lim  bosqichiga  zamin  yaratilishi 
nazarda tutiladi.  
Ta’limning  tizimli  bo’lishi  uning  izchil  bo’lishi  bilan  bog’liqdir.  Izchillikka 
asoslangan  ta’limning  harakterli  belgisi  shundaki,  u  o’quvchilarning  oldindan 
o’zlashtirgan bilim va malakalari zamiridaligi bilim, ko’nikma va malakalar hosil qilish, 
ularning  o’zaro  bog’lanishlarini  takomillashtirish  va  aksincha,  bilimlarni  bahs  qilish 
jaryonida  oldindan  o’zlashtirilgan  bilim,  ko’nikma  va  malakalarini  yana  ham 
chuqurlashtirish, kengaytirish va mustahkamlashni ta’minlashga qaratilgandir.  
Tizimlilik  va  izchillik  o’quvchilarda  har  qaysi  o’quv  fanlarining  bir  -  biri  bilan 
uzviy bog’liq bo’lishini ko’rsatishda ham muhim ahamiyatga ega.  
Ta’limning  tizimli  bo’lishi  qoidasi  bayon  qilinayotgan  o’quv  materilalarini 
mustahkamlash  va  ilgari  o’tilgan  materiallarini  to’ldirishga  xizmat  qilishini; 
o’quvchilarning  uzluksiz  va  tizimli  suratda  mustaqil  ish  olib  borishlarini, 
o’quvchilarning o’zlashtirgan bilim va hosil bo’lgan ko’nikma, malakalarini hisobga olib 
borishni ham o’z ichiga oladi.  
Tizimlilik  va  izchillik  qoidalri  o’zaro  bog’liq  bo’lgan  alohida  o’quv  fanlarini 
hamda  kundalik  o’quv  materiallarini  mantiqiy  jihatdan  bir  biriga  mustahkam  bog’liq 
holda  va  muayyan  bir  tartibda  o’qitish  hamda  ta’lim  jarayonida  o’quvchilarni  tizimli 
ilmiy bilim, ko’nikma va malakalarni o’zlashtirib olishlarini ta’minlaydi.  
     
TA’LIM DA TARBIYANING BIRLIGI QOIDASI 
 
Maktab  o’quvchilariga  ta’lim  berish,  tarbiyalash  va  ularning  umumiy 
rivojlanishlari  bir  butunlikda  amalga  oshirish  zarur.  Ta’lim  tizimida  ta’lim  tarbiyaning 
birligi  qoidasi  asosiy  va  yetakchi  qoidalardan  biri  hisoblanadi.  U  didaktik  qonunlarning 
o’qish va o’qitish borasidagi tub mohiyatini ifodalaydi. Binobarin o’quv fanlarining har 
biri,  xatto,  ayrim  mavzu  va  mavzuchalari  ham,  shubhasiz,  tarbiyalovchilik  harakteriga 
ega.  
Ta’lim  jarayonida  o’tilayotgan  katta  va  kichik  mavzularning  mazmunidan  kelib 
chiqadigan  tarbiyaviy    tomonlarini  to’g’ri  belgilash  va  uni  ta’lim  bilan  birga,  bir 
butunlikda amalga oshirishni ta’minlash juda muhim va hal qiluvchi ahamiyatga ega.  
Demak, bir butun ta’lim jarayonida ikki o’zaro bog’liqlik: hayotni bilish va unga bo’lgan 
munosabatni tarkib toptirish jarayoni ajralib turadi.  
Maktabda beriladigan ta’lim bilan tarbiya o’rtasidagi pedagogik jarayonning butunligini 
ta’min etuvchi uzviy birlik hamisha mavjud.  
Maktab  ta’limida  o’quvchilar  tabiy  fanlarni-matematika,  ximiya,  biologiya, 
astronomiya  va  boshqa  fanlarni  o’zlashtirish  orqali  ilmiy  e’tikodlari  shakllana  boradi. 
Ular  dunyoni  o’rganish  mumkinligini  ilmiy  asosda  anglab  oladilar,  haqiqatga  ishonch 
bilan,  yolg’on narsalarga nafrat bilan qaray oladigan bo’ladilar. Ular butunlay xaqqoniy 
hukm chiqaradigan aqlli, idrokli, imonli inson bo’lib yetishadilar.  
Maktab  ta’limida  gumanitar  fanlarning  ham  tarbiyaviy  mohiyati  juda  muhimdir.  Tarix 
fanini  o’rganish  orqali  o’quvchilar  jumhuriyatimiz  tarixi,  uning  rivojlanish  bosqichlari, 
moddiy-  madaniy,  ilmiy-siyosiy,  ma’naviy  jihatdan  rivojlanishi,  adabiy-badiy  merosi, 
bobokalonlarimiz tomonidan qoldirilgan qimmatli xazinalirimiz, hozirgacha o’rganilmay 
qolgan xalq pedagogikasi durdonalari bilan tanishadilar.  Adabiyot va san’atni o’rganish 
o’quvchilarni chin inson qilib tarbiyalashdagi eng zarur shartlardandir.  
Ta’lim-tarbiyaning  birligi  ta’lim  jarayonini  to’g’ri  tashkil  qilish  va  o’qitishning 

 
 
 
xilma-xil usul va uslublaridan foydalana olishga ko’p jihatdan bog’liqdir. Ayniqsa, ta’lim 
bilan tarbiyaning birligini ta’minlamoq uchun:  
a) bayon qilinayetgan o’quv materiallarining mazmuni ham ilmiy, ham g’oyaviy jihatdan 
to’g’ri tashkil qilinishi;  
b)  o’qitilayotgan  temaning  ilmiy  va  tarbiyaviy  mohiyatini  ochib  berilishi,    ta’lim 
jarayonida hadislardan foydalanish imkoniyatini yaratilishi;  
v)  bayon  qilinayotgan  puxta  va  mustahkam  o’zlashtirilishi  va  turmushda  unga  amal 
qilinishi;  
g)  ta’limda  muammoli  jaryonni  vujudga  keltirish,  o’quvchilarning  qiziqishlari,  aktivlik 
va tashabbuskorliklarini ta’minlashga e’tiborning kuchaytirilishi,  
d)  ta’lim  jarayonida  o’quvchilarning  uyushqoqlik,  intizomlilik  va  javobgarlikni  sezish, 
o’zaro yordam xislarini tarbiyalashni ta’minlamoq zarur.  
Download 1.02 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling