Uliwma pedagogika

2. Ja`ma`a`ttin` pedagogikalıq wazıypaları. Ja`miyetlik ja`ma`a`ttin` tu`rleri. 

3. Oqıwshılar ja`ma`a`tinin` rawajlanıw basqıshları


Mektep ta`rbiyasistemasindag`i jetekshi zveno. G`a`rezsiz O`zbekstan Respublikasi, 
sonin` ishinde suverenli Qaraqalpaqstan Respublikasinda bala ta`rbiyasina ayriqsha kewil bo`liw
g`alaba xaliqliq iske aylanip ketti. Bul jerde «Burin bala ta`rbiyasi g`alaba xaliqliq is emes pe 
edi? degen orinli sawal tuwadi. Keshegi tarqag`an SSSR waqtinda da bala ta`rbiyasi g`alaba
xaliqliq is dep esaplandi. Biraq, bul ko`binese qag`az ju`zinde edi. Bul ko`rinisler KPSS tin` 
qabil aling`an ( XXII-s`ezd) programmasinda o`z ko`rinisin tapti. Bul programmada ko`rsetiliwi
boyinsha I-orindi Kommunizmnin` materialliq texnikakaliq bazasin jaratiw, II-orindi adamlar 
arasinda sotsialliq qatnasiqlardi qa`liplestiriw, III-orindi bolsa jan`a adamdi ta`rbiyalaw
ma`selesi turip edi. 
Sonliqtan bolsa-kerek xa`mmenin` shashin bir taraq penen alatug`in sotsializm
ja`miyetinde bala ta`rbiyasina bir ta`repleme itibar berildi. Geypara qabil aling`an partiya 
qararlarin na`zerde tutatug`in bolsaq, bala ta`rbiyasina ata-ana emes, ja`miyetshilik emes, al tek
g`ana mektep xa`m mektepke shekemgi ta`rbiya ma`kemeleri juwapkerdey bolip korsetildi. 
Jumissiz adam bolmawi kerek dep esaplanip xa`mme 8 saat jumis isledi. Bul araliqta mektepte 4-
6 saat oqig`an balalar qalg`an waqitlari ne menen shug`illanatug`inlig`i biyma`lim edi. Bul 
waqitlari, qarawsiz qalatug`in balalar ushin, sol mektepti qa`wenderlikke alg`an ma`kemeler
juwap beredi dep esaplandi. Biraq ma`mleketlik plandi orinlaw ushin ayanbay miynet islep 
atirg`an ma`kemelerdin` mu`mkinshilikleri bul taraw boyinsha barma, yamasa joqpa bul ma`sele
boyinsha xeshkim qiziksinbadi. 
Xa`zirgi bazar ekonomikasina o`tiw da`wirinde balag`a mektep, sem`ya xa`m
ja`miyetshiliktin` ta`rbiyaliq ta`sir jasawlarinin` ishinde de mektep jetekshi zveno bolip sanaladi. 
Onin` sebepleri to`mendegilerden ibarat.
1. Mektepte oqiw xa`m ta`rbiya jumislari qosip alip bariladi. Bala -bul jerde xa`rqiyli 
pa`nlerdin` tiykarlari boyinsha bilim aladi xa`m xa`r ta`repleme ta`rbiya beriledi. Mekteptegi
oqiw-ta`rbiya islerinde mug`allimler xa`r qiyli forma metodlardan paydalanadi. 2. Balalardin` 
jasap turg`an jerlerinde xa`r qiyli xizmet tu`rlerin sho`lkemlestiredi. Demek, mug`allimler
balalardin` o`zleri jasap turg`an jerlerde ja`ma`a`t bolip oynawina, sayaxatlarg`a shig`iwina, 

---

shomiliwina, kino-teatrlarg`a bariwina, bir-birine dosliq ja`rdem beriwine imkaniyat jaratip

beriwshi ku`shlerdi biriktiredi.
Ku`shlerdi biriktiriw ushin ata-analarg`a xa`m ja`miyetshilikke g`alaba pedagogikaliq oqiw
za`ru`rligi tuwadi. Bunday pedagogikalik oqiwdi mektep sho`lkemlestiredi. Ata-analar ushin 
pedagogikaliq bilim beriw 1 yamasa 2 jil mu`ddetke soziliwi mu`mkin. Pedagogikaliq bilim
beriwdin` tematikasin islep shiqqanda 1-gezekte mektep o`z mu`mkinshiliklerin esapqa alg`ani 
makul boladi. Son`inan medikler, kitapxana, ishki isler bo`limi, awil xojaliq xizmetkerleri x.t.
basqada za`ru`r dep esaplang`an adamlardi lektsiya oqiwg`a tartadi. O`zinin` qa`niygesi 
ta`repinen oqilg`an lektsiyalardin` na`tiyjeliligi anag`urlim joqariraq boladi. Bunday lektsiyalar,
dokladlar, temasin tan`lag`anda klasstin` aldinda turg`an belgili bir ta`rbiyaliq waziypalardi, 
ta`rbiyaliq jumislardi esapqa aliw kerek. Sonliqtan ata-analar ushin lektsiya, doklad xa`m
gu`rrin`lerdi o`tkergende pedagogika iliminin` teoriyaliq mag`liwmatlari sol jerdegi sem`ya 
ta`rbiyasinin` a`meliyati menen u`ylestiriledi. Qanday temada lektsiya, doklad xa`m gu`rrin`
o`tkerilsede balalardi sem`yada ta`rbiyalawdin` ta`jiriybesinen misallardi, faktlerdi ko`plep 
keltiriwge boladi.
Mektep xa`m sem`ya xa`reketinin` ken`esleri de jiyi-jiyi sho`lkemlestirilip, bul jerde de 
ata-analarg`a mug`allimler ta`repinen, al mug`allimlerge ata-analar ta`repinen paydali
ma`sla`xatlar, faktler berilip, olar bul ma`sla`xatlardi, bul faktlerdi o`zlerinin` is ta`jiriybesinde
qollanadi.