Umum ta'lim maktabining fizika darsida “suyuqlikning xossalari “mavzusini o'tish metodikasi.”

II BOB. SUYUQLIKNING XOSSALARI VA HAJMI.

Gazlardan farqli ravishda suyuqliklarda molekulalar deyarli bir-biriga tegib turadi. Shuning uchun ular orasida o`zaro ta’sir kuchlari gaz molekulalari orasidagi ta’sir kuchlariga nisbatan kata bo’ladi. Suyuqlik molekulalari orasidagi tortishish kuchi molekulalarni bir-biridan uzoqlashib ketishiga yo`l qo`ymaydi. Shu tariqa gazlardan farqli ravishda suyuqliklar o`z hajmini saqlaydi. Ididshda bo`lgan suyuqlikka pastga yo`nalgan og`irlik kuchi ta’sir qiladi. Shuningdek suyuqlik osti va yon tomonlari devorlar bilan to`silgani uchun u muvozanat holatida bo`ladi. Agar idish bir tomonga og`dirilsa, suyuqlik og`irlik kuchi ta’sirida idish og`dirilgan tomonga oqadi. Ididshga quyilgan suyuqlik shu idish shaklini oladi.

Demak suyuqlik oquvchanlik xususiyati tufayli o`z shaklini saqlab qolmaydi ammo ular o`z hajmini saqlab qoladi.


2.1. Suyuqlikning sirt energiyasi
Suyuqlik sirtidagi barcha molekulalarning suyuqlik hajmidagi molekulalarga nisbatan ortiqcha potensial energiyasi sirt energiyasi deyiladi.
W=

Sirt energiyasining miqdori suyuqlik sirtining kattaligi (S)ga to`g`ri proporsional.

bundan ko`rinadiki: Sirt taranglik koeffitsiyenti son jihatdan suyuqlik sirtining yuza birligiga to`g`ri keladigan sirt energiyasiga teng.
Uning birligi 

ifodalanadi.
IV. Darsni mustahkamlash uchun mavzuga doir video rolik qo`yib beriladi. Video rolikdan so`ng o`qituvchi yangi mavzuni xulosalaydi.

O`qituvchi xulosasi: O`quvchilar bugungi olgan bilimlarimizni matematik ifodasini yozib chiqamiz.

1.Sirt taranglik kuchi: F= = N
2.Sirt taranglik koeffitsiyenti:  =
3.Sirt energiyasi: W= =1j
Olgan bilimlarimizni amaliyotga tatbiqini ko`rib chiqaylik.

1. 
   Masala
   

Sovun pufakchasining sirt yuzi  ortganda sirt energiyasi qanchaga o`zgaradi?
Berilgan:
S= =12 Formula:
<sub>s</sub>=0.004  Sirt energiya W=
W=? Sovun pufagining sirti ikki yoqlama. Bunda formulaning ko`rinishi quyidagicha:
∆W=2
Javob: ∆W=96 ga teng
B nuqtadagi molekulaga esa pastdan va yon tomondan kuchlar ta’sir qiladi. Chunki suyuqlikning ikki tomoni havo bilan chegaralanganligi uchun suyuqlik sirtidagi molekulaga yuqori tomondan ta’sir qilayotgan kuchni hisobga olmasa ham bo`ladi. Natijada suyuqlik sirtidagi molekula suyuqlik ichiga qarab tortiladi. Bu hol suyuqlik sirtining taranglashishiga olib keladi va sirtda sirt taranglik kuchi vujudga keladi.