Umum ta'lim maktabining fizika darsida “suyuqlikning xossalari “mavzusini o'tish metodikasi.”

2.2. Sirt taranglik kuchi.
Tomchining sirt qatlamidagi har bir molekulaga tomchi ichiga yo`nalgan kuch ta’sir qiladi. Bunday kuchlar natijasida tomchining sirt qatlamida uni ushlab turuvchi sirt taranglik kuchi vujudga keladi. Sirt qatlamni chegaralovchi chiziqning uzunligiga proporsional hamda suyuqlikning turiga bog`liq bo`ladi, yani
F= l;
Bu ifodadagi  -suyuqlikning tabiatiga bog`liq bo`lgan suyuqlik sirtining xossalarini xarakterlovchi kattalik bo`lib, sirt taranglik koeffitsiyenti deb ataladi, ya’ni
=
Suyuqlikning sirtini chegaralovchi chiziqning uzunlik birligiga ta’sir qiluvchi sirt taranglik kuchiga soni jihatdan teng bo’lgan fizik kattalik sirt taranglik koeffitsiyenti deyiladi.


Sirt taranglik koeffitsiyentini aniqlash: Suyuqlikning sirt taranglik koeffitsiyentini aniqlashning bir qancha usullari mavjud. Sirt taranglik koeffitsiyentini aniqlashning eng sodda usuli tomchi uzilishi usulidir. Suyuqlikning ingichka naycha bo`ylab oqishi natijasida uning uchida tomchi hosil bo`ladi. Tomchi kichik bo`lganda u naycha uchidan ajralmaydi, chunki uni sirt taranglik kuchi tutib turadi. Tomchi kattalashib, uning og`irligi (m₀g) sirt taranglik kuchi ( ga son jihatdan tenglashgach, u uziladi, ya’ni m₀g= . m_0-suyuqlik tomchisining massasi.
Yuqoridagi formuladan 

ifoda hosil bo`ladi
Sirt taranglik hodisasi: Biror idishga suyuqlik solaylik, masalan piyolaga suv. Suyuqlik sirtiga nazar solsak suyuqlikning sirti tekis degan savol paydo bo`ladi. Modda tuzilishining molekulyar kinetic nazariyasiga ko`ra modda molekulalari orasida doimo o`zaro ta’sir kuchlari mavjud. Suyuqlik ichidagi A va uning sirtida turgan B nuqtadagi molekulaga boshqa molekulalarning ta’sirini qarab chiqaylik. Suyuqlik ichidagi A nuqtada turgan molekulaga qarama-qarshi tomonlardan ta’sir qilayotgan kuchlar bir-birini muvozanatlaydi.
Natijada unga ta’sir qilayotgan kuchlarning teng ta’sir etuvchisi nolga teng bo`ladi.
Suyuqlikning sirt taranglik kuchi va kapilyarlik hodisasi | Suyuqliklar | Fizika
Tarkib

• 
  Moddalarning birikish holati
  
• 
  Suyuq jismlarning tasnifi
  
• 
  Suyuqliklarning xossalari: shakli va hajmi
  
• 
  Yopishqoqlik
  
• 
  Issiqlik quvvati
  
• 
  Yuzaki taranglik
  
• 
  Oquvchanlik
  
• 
  Xususiyatlarning haroratga bog'liqligi
  
• 
  Moddalarning boshqa fazalari bilan birga yashashi
  
• 
  Siqilish qobiliyati
  
• 
  Suyuqliklarning bug'lanishi va kondensatsiyasi
  
• 
  Suyuqlikning mexanik xususiyatlari
  
• 
  Nonyuton suyuqliklari va ularning xossalari
  
• 
  
• 
  
  

Ma'lumki, insonni o'rab turgan hamma narsa, jumladan, o'zini ham moddalardan tashkil topgan tanadir. Ular, o'z navbatida, molekulalardan, oxirgisi atomlardan qurilgan va ular hatto kichikroq tuzilmalardan iborat. Biroq, atrofdagi xilma-xillik shunchalik kattaki, hatto qandaydir umumiylikni tasavvur qilish qiyin. O'zi shunaqa. Murakkablar soni millionlab, ularning har biri xossalari, tuzilishi va oʻynagan roli jihatidan oʻziga xosdir. Hammasi bo'lib, barcha moddalarni o'zaro bog'lash mumkin bo'lgan bir nechta faza holatlari ajralib turadi.