Umumiy doc

компенсацион анализаторининг 
функциал схемаси. 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

241 
jadalligini o‘lchashga asoslangan. Ikkinchi usulda radioaktiv manba va nurlanish 
detektori nurlanish bevosita detektorga tushmaydigan qilib o‘rnatiladi. 
β va j- nurlanishlardan foydalanish uchta va undan ortiq komponentli 
suyuqliklar tarkibini tahlil qiladigan analizatorlar yaratishga ham imkon beradi .Uch 
komponentli suyuqliklarni tahlil qilish uchun, masalan β -zarralar tutamlarining 
zaiflanish va qaytarilish koeffisientlarini ayni bir vaqtda o‘lchashdan foydalanish 
mumkin, chunki bu samaralar energiyalari etarli darajada turlicha bo‘lgan yumshoq j 
- nurlanish tutamlarining tarkibiga turlicha darajada bog‘liq bo‘ladi. 
6.4-§. SUYUQLIKLARNING ZICHLIGINI O‘LCHASH 
Moddalarning zichligi texnologik mahsulotning sifatini ba’zi hollarda esa 
tarkibini ham xarakterlovchi asosiy parametrlardan hisoblanadi. Zichlikni avtomatik 
o‘lchash asboblari kimyo, oziq-ovqat va boshqa sanoat tarmoqlaridagi bir qator 
jarayonlarni avtomatlashtirishdagi muhim vositalardan hisoblanadi. Masalan, 
bug‘latuvchi qurilmalar, absorber, distillyasion, rektifikasion va boshqa uskunalarni 
nazorat qilish hamda boshqarishda zichliklarni uzluksiz o‘lchab turilishini talab 
qiladi. 
Ba’zi 
ishlab 
chiqarishda 
suyuqliklarning 
zichligi 
erigan 
modda 
konsentrasiyasini aniqlash maqsadida o‘lchanadi. 
Modda massasining hajmiga nisbati zichlik deyiladi, ya’ni 
V
m
=
ρ
, (6.29) 
bu erda 
ρ
 — zichlik, kg/m
3
; m — moddaning massasi, kg; V — moddaning hajmi, m
3
. 
Suyuqlikning zichligi haroratga bog‘liq va normal (20°S) haroratda quyidagi 
ifoda bilan hisoblanadi: 
ρ
20
=ρ
t
[1-β(20-t)] , (6.30) 
bu eda p
t
 —suyuqlikning ish haroratidagi zichligi, kg/m
3
; β—suyuqlik hajmiy issiqlik kengayishining o‘rtacha 
koeffisienti, 1/°S; t —suyuqlikning harorati, °S. 
Sanoatda suyuqlikning zichligini o‘lchash uchun qalqovichli, vaznli, 
gidrostatik va radioizotopli zichlik o‘lchagichlar ko‘p qo‘llaniladi.