Umumiy doc

III bob. BOSIMNI O‘LCHASH
3.1-§. ASOSIY MA’LUMOTLAR VA TASNIFI 
Bosim texnologik jarayonlarning asosiy parametrlaridan biridir. Ishlab 
chiqarish jarayonlarining to‘g‘ri olib borilishi, ko‘pincha, bosim kattaligiga bog‘liq 
bo‘ladi. 
Tekis sirtga normal ta’sir ko‘rsatuvchi tekis taqsimlangan kuch bosim deb 
ataladi: 
S
F
P
=
, (3.1) 
bu erda, S — tekislik yuzi; G‘ — shu tekislik yuziga tekis va tik ta’sir 
qiladigan bosim kuchi. 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

103 
Bosim xalqaro birliklar tizimida paskal (Pa) bilan o‘lchanadi. 1 Pa qiymati 
jihatidan kuchga perpendikulyar bo‘lgan 1 m
2
yuzaga tekis taqsimlangan 1 N kuch 
hosil qilgan bosimga teng (N/m
2
). Karrali kPa va MPa birliklar keng qo‘llaniladi, 
kgk/sm
2
, bar, kgk/m
2
(mm suv ust.), mm sim. ust. kabi birliklardan ham foydalanish 
mumkin. 3.1-jadvalda ko‘p uchraydigan bosim birliklarining nisbati keltirilgan.
3.1 – jadval.
Bosimning turli o‘lchov birliklari orasidagi nisbati
. 
Birliklar 
Pa 
Bar 
kgk/sm
2
kgm/m
2
(mm suv. 
ust) 
mm sim. 
ust. 
1 Pa 
1 
10
-5
1,0197·10
-5
0,10197 
7,6006·10
-5
1 Bar 
10
5
1 
1,0197 
1,0197·10
4
750,06 
1 kgk/sm
2
9,8066·10
4
0,98066 
1 
10
4
735,56 
1 kgk/m
2
(mm.suv. 
ust) 
9,8066 
0,98066·10
-4
10
-4
1 
7,3566·10
-4
1 mm sim. 
ust 
133,32 
1,3332·10
-3
1,33595·10
-
3
13,595 
1 
O‘lchashda mutlaq, ortikcha, atmosfera va vakuum bosimlar mavjud. R
mut
— 
mutlaq bosim — modda xolatining (suyuklik, gaz, bug‘) parametri bo‘lib, R
atm
— 
atmosfera va R
ort
— ortikcha bosimlar yig‘indisidan iborat: 
R
mut
=R
atm
+R
ort
(3.2)