Umumiy doc

Qalqovichli difmanometrlar. Qalqovichli difmanometlarning ishlash prinsipa 
kosali manometrlarnikiga o‘xshash, ammo ularda bosimni o‘lchashda kosadagi 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

107 
suyuqlik sathi balandligining o‘zgarishi natijasida qalqovichning siljishidan 
foydalaniladi. Uzatish qurilmasi yordamida qalqovichning siljishi strelkaga uzatiladi. 
Bular, ko‘pincha, bosimning o‘zgarishini o‘lchash uchun ishlatiladi. 
3. 2- rasmda qalqovichli difmanometr sxemasi ko‘rsatilgan. Katta bosim 
beriladigan idish musbat, kichik bosim beriladigan idish manfiy deyiladi. Musbat 
idishga P
1
> R
2
bosim berilganda undagi suyuqlik sathi h
2
ga pasayib, manfiy 
idishdagi sath h
1
ga ko‘tariladi. R
1
– R
2
bosimlar ayirmasi suyuqlik ustuning h 
uzunligi orqali muvozanatlashadi: 
Р
1
Р
2
Р =
1
2
Р
Р
1
Р
2
Р
1
2
>
Р
h
h
1
h
2
3.2 – rasm. Qalqovichli difmanometr sxemasi 
h=h
1
+h
2
........ (3.11) 
Bosimlar farqiningg muvozanat sharti quyidagi tenglama orkali ifodalanadi: 
P
1
-P
2
=∆P=h·g(ρ-ρ
1
) .... (3.12) 
bu erda, ∆R — bosimlar farqi, Pa; 
ρ — difmanometr ichidagi suyuqlikning zichligi, kg/m
3
. 
Silindr shaklidagi idishlar uchun bu shart quyidagi tenglama orqali ifodalanadi: 
S
1
·h
1
=S
2
·h
2
(3.13) 
bu erda, S
1
 — manfiy idish kesimining yuzasi, m
2
; S
2
 — musbat idish kesimining yuzasi, m
2
; 
yoki 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

108 
4
4
2
2
2
1
D
h
d
h
⋅
⋅
=
⋅
⋅
π
π
(3.14) 
bu erda, d va D—manfiy va musbat idishlarning diametri, m. 
(3. 14) tenglamadan 
2
2
2
1
d
D
h
h
=
(3.15) 
(3. 15) tenglamni (3. 11) ga qo‘ysak, quyidagiga ega bo‘lamiz: 




+
=
2
2
2
1
d
D
h
h
(3.16) 
(3. 16) ni (3. 12) ga qo‘yamiz 
)
(
1
1
2
2
2
2
1
ρ
ρ
−
⋅
⋅




+
=
∆
=
−
g
d
D
h
P
P
p
(3.17) 
Ma’lum asbob uchun (1 + 
2
2
d
D
) va g(ρ -ρ
1
) kattaliklar doimiy bo‘lgani uchun 
ularni K va K
1
orkali ifodalasak: 
P
1
-P
2
=∆P=K·K
1
·h
2
(3.18) 
SHunday qilib, difmanometr idishlaridagi bosimlar farqi qalqovichning siljishi 
bilan ta’riflanadi. Agar musbat idishning hajmi o‘zgarmas bo‘lib, manfiy idishning 
diametri va uzunligi o‘zgartirilsa, bosimlar farqini o‘lchash chegaralarini o‘zgartirish 
mumkin. (3.11) va (3.15) tenglamalarni birgalikda echib, manfiy idishning diametrini 
topamiz, ya’ni: 
2
2
h
h
h
D
d
−
=
(3.19) 
(3.19) tenglamadan D, h va h
2
larning berilgan qiymatlarida manfiy idishning 
kerakli diametri aniqlanadi. 
Qalqovichli difmanometrlarning turli maqsadlarga mo‘ljallangan xillari 
chiqariladi. Simob bilan to‘ldirilgan difmanometrlar uchun bosim farqini o‘lchash 
chegarasi 6,3 dan 25 MPa gacha, ortiqcha bosimni o‘lchash chegarasi esa 4 dan 40 
MPa gacha. Moy bilan to‘ldirilgan difmanometrlar uchun bosim farqini o‘lchash 
chegarasi 40 Pa dan 4 kPa gacha, statik ortiqcha bosimni o‘lchash chegarasi esa 0,25 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

109 
MPa gacha. Texnik difmanometrlar 1 va 1,5 aniqlik sinfida chiqariladi. Qalqovich 
siljishi bosimning maksimal farqida difmanometrning barcha turlari uchun 30,5 mm 
ga teng. 
Ko‘rsatishlarni 50 m dan ortiq masofaga uzatish zarur bo‘lgan hollarda elektr 
va pnevmatik o‘zgartkichli masofaga uzatuvchi difmanometrlar qo‘llanadi. 
Asbobsoz.lik sanoati DP turidagi ko‘rsatuvchi va o‘zi yozar qalqovichli 
difmanometrlar chiqaradi. Etti tur — o‘lchamli almashtiriladigan manfiy idishlar 
chiqariladi. Ular 25 MPa gacha statik bosimda 6,3 kPa dan 0,1 MPa gacha bo‘lgan 
bosmlar farqini o‘lchaydi. Asboblarning xatoliklari o‘lchash chegarasining ±2% 
idan oshmaydi. 
YUqorida ko‘rilgan suyuqlikli manometrlarning va difmanometrlarning 
afzalligi ularning soddaligi va katta aniqlikda o‘lchashda ishonchliligidadir. 
Qalqovichli difmanometrlarda to‘ldiruvchi ishchi suyuqlik sifatida simob, 
vazelin moyi, shuningdek, transformator moyi ishlatilar edi, ammo simobning 
zararliligi tufayli uning ishlatilishi keskin cheklangan, shuning uchun, qalqovichli 
asboblar o‘rniga ko‘proq deformasion asboblar ishlatilmoqda.