Umumiy doc

доплер сарф ўлчагичнинг ишлаш 
принципи.
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

154 
Odatda V<
j
bo‘ladi, shuning uchun chiziqli yaqinlashish bilan cheklanish 
mumkin: 
ж
ж
С
V
α
ω
ω
sin
2
0
=
∆
(4.33) 
(4.33) ifodadan: 
0
2
)
(
ω
ω
n
n
C
a
f
V
∆
=
(4.34) 
kelib chiqadi, ya’ni dopler siljishi kattaligi sochgich tezligi V ga to‘g‘ri proparsional 
ekan. Bu erda C
p
– EP prizmaning materialidagi ultratovushning tezligi: α
p
 – vertikal 
bilan truboprovob devoriga ultratovush tebranishlari suvi yo‘nalishlari orasidagi 
burchak, u EP prizma burchagiga teng. 
Real sharoitlardi hajmiy sochilish signallarining shakllanishida fozoda tasodifan 
joylashgan turli xil tabiatga ega sochuvchilarning to‘plami ishtirok etadi. Bu holda 
“dopler siljishi” tushunchasi qabul qilingan energiyaning taqsimlanishini 
sochgichlarning real tezliklari funksiyasi sifatida aks ettiruvchi “dopler spektri” 
konsepsiyasi bilan almashadi. Real hisob – kitoblarda (4.34) munosabatdan 
foydalanish mumkin bo‘lishi uchun Δw ning spektri og‘irlik markazini tushunish 
etarli. 
Datchiklar ulangan UVR – 011 ultratovush vaqt impulsli sarf o‘lchagich. 
4.21 – rasmda datchiklar ulangan UVR – 011 ultratovush vaqt impulsli sarf 
o‘lchagichning tuzilishi sxemasi keltirilgan. 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

155 
4.21 – rasm. Datchiklar ulangan UVR – 011 ultratovush vaqt impulsli sarf o‘lchagichning tuzilishi sxemasi 
Sarf o‘lchagich truboprovodning tashqi tomonidan mantaj qilinadigan ikkita 
elektroakustik o‘zgartkichni va mikroprosessor negizida ishlab tayyorlangan elektron 
blokni o‘z ichiga oladi. 
MikroEHM amalga oshiradigan o‘lchashlar sikli ultratovush impulsi nurlanish 
yo‘nalishlaridan birini (masalan, oqim bo‘yicha) tanlashdan boshlanadi, bunga qabul 
– uzatish kommutatorini tegishli holatga o‘rnatish yo‘li bilan erishiladi. Bunda EP2 
signalni uzatadi, EP1 esa uni qabul qilib oladi. 
Qabul qilingan signal kommutator orqali foydali signalni ajratish sxemasiga 
keladi, u erda kuchaytiriladi va xalaqitlardan filtrlanadi. SHu erning o‘zida signalning 
mavjudligi yoki yo‘qligi to‘g‘risida qaror qabul qilinadi, bu ultratovushli tebranishlar 
yo‘qolib qolganda xato o‘lchashlarning kelib chiqishining oldni oladi, masalan 
truboprovodni bo‘shatishda. Signalning tarqalish vaqtini aniqlash vaqt oraliqlarini 
o‘lchash blokida amalga oshirilib, uning chiqishida t
T
baho mikroEHM ga kelib 
tushadi. So‘ngra mikroEHM buyrug‘iga ko‘ra nurlanish yo‘nalishi qarama – 
qarshisiga o‘zgaradi va t
T
signalning tarqalish vaqtining tavsiflangan o‘lchash tartibi 
endi oqimga qarshi takrorlanadi. SHu bilan o‘lchash sikli tugallanadi, mikroEHM esa
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

156 
V
ПD
S
Q
G
2
900
=
m
3
/soat (4.35) 
ifodaga muvofiq suyuqlik sarfining joriy qiymatini hisoblaydi. Bu erda S
G
– 
tezliklarning profiliga bog‘liq bo‘lgan gidrodinamik koeffisientiga teskari 
proporsional bo‘lgan xatolik.