Umumiy doc

ҳисоблагич
 
М 
1
2
1
4.13 – расм. Ротацион 
ҳисоблагич схемаси 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

145 
o‘lchashga mo‘ljallab chiqariladi. Ish bosimlari: 0,1: 0,6: 1,6 va 6,4 mPA. SHartli 
o‘tish diametrlari 50...1200 mm. Asboblarning aniqlik sinfi 1 va 1,5. Hisoblagich 
o‘rnatilishdagi bosim yo‘qotilishi 35...40 mm suv ust. dan oshmaydi. 
Suyuqlik miqdorini o‘lchaydigan tezlik hisoblagichlari harakatdagi oqimning 
o‘rtacha tezligini o‘lchash prinsipiga asoslangan. 
Suyuqlik miqdori oqim harakati tezligi bilan quyidagi nisbat orqali bog‘langan: 
Q=v
o‘rt
·S (4.27) 
bu erda, Q — hajmiy sarf m
3
/s; v
o‘pt
 — oqimning o‘rtacha tezligi, m/s; S — oqimning ko‘ndalang kesim yuzi, m
2
. 
Oqim yo‘liga o‘rnatilgan parraklarning aylanish soniga qarab asbobdan o‘tgan 
suyuqlik mikdorini aniqlash mumkin. Parraklar ailanishining tezligi oqim tezligiga 
mutanosibdir: 
n=K·v
o‘rt 
(4.28) 
bu erda, p - parraklarning aylanish soni, 1/s; K — asbobning geometrik hajmiga bog‘liq bo‘lgan doymiysi, m
-
1
. 
Agar (4.27) tenglamani nazarda tutsak: 
S
Q
K
n
⋅
=
(4.29) 
Parraklarning τ vaqt ichidagi aylanishlar soni asbobdan shu vaqt ichida o‘tgan 
modda sarfiga mutanosib: 
τ
τ
⋅
⋅
=
⋅
=
Q
S
K
n
N
(4.30) 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

146 
4.14 – rasm. Spiralsimon parrakli suyuqlik hisoblagichi. 
Parraklarning shakliga ko‘ra tezlik hisoblagichlari ikki guruhga bo‘linadi: 
spiralsimon va qanotli. 
Spiralsimon parraklar o‘lchanayotgan oqimga nisbatan parrallel, qanotli 
parraklar esa oqim o‘qiga perpendikulyar joylashadi. Spiralsimon parrakli tezlik 
hisoblagichlari ko‘p miqdordagi suv sarfini o‘lchashda ishlatiladi. 4.14- rasmda 
spiralsimon (gorizontal) parrakli suv hisoblagich ko‘rsatilgan. Suyuqlik oqimi 
asbobning korpusiga kelib, sharra to‘g‘rilagich 5 orqali ko‘p kirimli vint shaklida 
ishlangan parrak kurakchalari 2 ga yo‘naladi. Parrakning aylanishi chervyakli juft 6 
va uzatish mexanizmi 3 orqali hisoblash mexanizmi 4 ga uzatiladi. 
Bu hisoblagichlar 50...200 mm shartli o‘tishga mo‘ljallanib, sarfini 70...1700 
m
3
/soat va ±2...3% xato bilan o‘lchaydi. Muhitning bosimi 0,98 mPa (10 kgk/sm
2
) 
dan oshmasligi kerak. 
Suyuqlikni parrakka uzatish usuliga ko‘ra qanotli hisoblagichlar bir sharrali va 
ko‘p sharrali bo‘ladi. 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

147 
4.15-rasmda bir sharrali (a) va ko‘p sharrali (b) hisoblagichlar sxemasi 
ko‘satilgan. Bu hisoblagichlarda suyuqlik asbobning parraklariga tangensial ravishda 
yo‘naltiriladi. 
Parrakli 
hisoblagichlar 
agressiv 
bo‘lmagan oqimda ishlasa va oqim harorati 30°S 
dan oshmasa, ularning parragi plast-massadan 
tayyorlanadi. Oqim harorati 90°S dan yuqori bo‘lsa, 
parraklar jezdan tayyorlanadi.