Umumiy fizika kursidan praktikum o’quv qo’llanma

Obyekt nurlari uchun sferik linzalar:
– Sferik linzalarni (e) oʻtuvchi nur yoʻliga iloji boricha nur ajratgichga yaqin 
(linzani ushlab turgichdagi kichik teshik old tarafi bilan nur ajratgich tomonga 
qaragan boʻlishi kerak) oʻrnating. Optik asosdagi oʻyiqlardan foydalaning. 
– Sferik linzalarni nur tarqalishi yoʻnalishiga perpendikulyar tarzda ehtiyotkorlik 
bilan siljitib hamda ularni oʻz oʻqi atrofida burib va linzalarni ushlab 
turgichlarning balandligini oʻzgartirib, ularni shunday sozlangki, lazer nuri iloji 
boricha asosiy optik oʻqqa yaqinroq oʻtsin. Bundan tashqari, obyekt iloji boricha 
plyonkani ushlab turgich tomondan koʻproq yorugʻlikni olishi kerak. Nur 
ajratgichga tegilmaganiga ishonch hosil qiling.
Eslatma: gologrammada obyektning faqat yoritilgan nuqtalari koʻrinadi.
Aniq sozlash: 
– Lazerni chiqish quvvati 1 mVt li holatga oʻzgartiring va nur kengaygan qisman 
nurlarning yoʻlini va sifatini tekshiring. Zarurriyat boʻlsa, linzalarni korrektirovka 
qiling. 
– Qorongʻulashtirilgan xonada obyekt va tayanch nurlarni uzib, oq qogʻoz 
varagʻiga tushayotgan nur plyonkani ushlab turgichga oʻtayotganda, ularning 
yorqinligini taqqoslang.

---

219 
Tayanch nur obyektdan plyonka tomon burilgan nur intensivligiga nisbatan besh 
yoki oʻn marta kuchliroq boʻlganda intensivliklarning nisbati eng yaxshi 
hisoblanadi. Bu oddiy koʻz bilan baholanishi mumkin.
– Agar zarur boʻlsa, nur ajratgichda ajratish nisbatini oʻzgartiring. Buning uchun 
sferik linzalarni optik asos bilan nur yoʻnalishi tarafdan siljiting va butun sistemani 
qayta sozlang. 
Agar, oʻtkir tushish burchagi sababli oʻtuvchi lazer nuri maqbul ajralish nisbatida 
nur ajratgichning qaramaqarshi tomoni oʻrniga xira shisha tomonida namoyon 
boʻlsa:
– Nur ajratgichni uni ushlab turgichga 1800 ga burib oʻrnating (uni chapdan 
oʻngga buring; bunda koʻzguli tomoni lazerga qaragan boʻlishi kerak!). Har 
doimdagidek, shisha sirtlarga ochiq barmoqlaringiz bilan tegmang. Buning uchun 
paxtali qoʻlqop yoki tuksiz materiallardan foydalaning.
Agar asosiy qaytuvchi nur toʻgʻri plyonkaga tushmasa, yuqori qaytaruvchi 
obyektlar holida, gologrammalar sifatli boʻladi.
– Siz obyektni sekin burishingiz mumkin.
– Plyonkani ushlab turgichdan qogʻozni olib tashlang.