Umumiy fizika kursidan praktikum o’quv qo’llanma
Download 5.01 Kb. Pdf ko'rish
|
UMUMIY FIZIKA KURSIDAN PRAKTIKUM OQUV QOLLANMA
- Bu sahifa navigatsiya:
- Qisqacha nazariya
|
Sinash uchun savollar:
1. Yerning geografik va magnit qutublar haqida gapiring. 2. Yerning magnit maydonning hosil boʻlish sabablari tushuntiring. 152 3. Magnit maydon qiyalik burchagi aniqlash formulasini keltib chiqaring. 4. Experimental motor bilan oʻlchanadigan eksperimental qurilmaning sxemaviy koʻrinishidan ishlash mehanizimini tushuntiring. 153 9 - laboratoriya ishi ERKIN ELEKTROMAGNIT TEBRANISHLARNI OʻRGANISH. (Qoʻshimcha foydalanish uchun adabiyotlar: 13, 15, 16, 17, 48, 49, 55, 58.) Tajriba maqsadi: Elektr tebranishlar konturi bilan tanishish. Tebranish konturininh xususiy chastotasini aniqlash. Tebranish zanjirida toʻk va kuchlanish oʻzgarishini tahlil qilish. Qisqacha nazariya: Bugungi kunda kommunikatsiya va hisoblash texnikalarini elektromagnit tebranish konturlarisiz ta′savur qilib boʻlmaydi. Ideal LC elektromagnit tebranish konturida energiya yoʻqotilishi, soʻnish boʻlmaydi. Ammo bu hoi faqat nazariy jihatdan mumkin. Amalda esa tebranish konturlarida elektromagnit tebranishlar kam boʻlsada soʻnadi. Misol qilib soʻnuvchi garmonik ossilyatomi kettirish mumkin. Tebranish konturi bir biriga ulangan kondensator va induktiv gʻaltakdan iborat boʻladi. Soʻnuvchi tebranish konturida L va C zanjirga ketma-ket ravishda aktiv qarshilik ham mavjud boʻladi. Krixgofning ikkinchi qonuni boʻyicha. ∑ 𝑈 𝑖 = 0 𝑖 (3.32) Bu tenglama zanjirdagi batcha kuchlanishlar yigʻindisi nolga teng ekanligini bildiradi. Bu qonun ichki qarshilikka ega boʻlgan tebranish konturidan ham oʻrinlidir (58-rasmga qarang). 𝑈 𝑐 + 𝑈 𝑅 − 𝑈 𝑖𝑛𝑑 = 𝑄 𝐶 + 𝑅𝐼 + 𝐿𝐼 = 0 (3.33) Ma′lumki, kondensator sigʻim 𝐶 = 𝑄/𝑈 𝑐 , akriv qarshilik kuchlanish 𝑈 𝑅 = 𝑅 𝐼 (Om qonuni) va gʻaltakdagi reaktiv Kuchlanishi 𝑈 𝑖𝑛𝑑 = −𝐿𝐼 kabi aniqlanadi. I toʻk kuchini diferensial tenglamasini (3.33) tenglama hadlari orqali L ga boʻlib, Q = I deb hisoblab hosil qilamiz: 𝐼𝜔 0 2 + 𝐼𝑦 + 𝐼 = 0 (3.34) 154 Bu yerda 𝜔 0 = 1 √𝐿𝐶 , xususiy chastota, 𝛾 = 𝑅 𝐿 konturining asilligi. Bu matematik differensial tenglamani yechish uchta xususiy holga olib keladi. Tenglama 𝐼(𝑡) = 𝐼 0 𝑒 −𝑖𝜔𝑡 Kabi yechimga olib keladi, bu yerda 𝐼 0 tebranish amplitudasi 𝜔 = √𝜔 0 2 − 𝛾 2 (3.35) tebranish chastotasi Kabi yechimga olib keladi, bu erda 𝐼 0 tebranish amplitudasi - Birinchi hol 𝜔 0 2 − 𝛾 2 < 0 Bu holda sistema muvozanat holatiga eksponenta qonuniyat asosida tebranishlar hosil qilmasdan qaytadi. - Ikkinchi hol 𝜔 0 2 − 𝛾 2 = 0 Bu hol kritik (keskin) soʻnish holati deyiladi. Sistema tebranishlarsiztezda muvozanat holatiga qaytadi. - Uchinchi hol 𝜔 0 2 − 𝛾 2 > 0 Bunda sistemada tebranishlar kuzatiladi va amplituda eksponensial qonun boʻyicha kamayib boradi, soʻnish kuzatiladi. 59- rasmga qarang. 58-rasm. Kalitli tebranish konturi 59-rasm. Kuchlanish va Toʻk tebranishlari. Bu tajribada faqat ohirgi holatni kuzatish mumkin. Kondensatordagi boshlangʻich kuchlanish 𝑈 0 boʻlsa, induktiv gʻaltakda oʻtuvchi toʻk kuchi quyidagicha aniqlanadi. 𝐼(𝑡) = 𝐼 0 𝑒 −𝛾𝑡 sin(𝜔𝑡) (3.36) 155 Bu yerda boshlangʻich toʻk kuchi 𝐼 0 = 𝑈 0 𝜔𝐿 𝜔- yuqorida keltirilgani kabi. Kondensatordagi kuchlanish undagi zaryad miqdoriga mutonosib, shuning uchun zaryad miqdori toʻk kuchining integraliga proporsional boʻladi. IV tenglamadagi kosinus toʻk kuchi va kuchlanish qiymatlari orasida 90° faza siljishi borligi bildiradi. 𝑈(𝑡) = 𝑈 0 𝑒 −𝛾𝑡 cos(𝜔𝑡) (3.37) Download 5.01 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|